Saga - 2006, Síða 85

ræ› is var heim ur karl manna og valda bar áttu flar sem mönn um var
brigsl a› um svik og land rá›. Me› or› um fiór unn ar Valdi mars dótt -
ur: „Me› öll um fless um hama gangi br‡na karl arn ir hver ann an til
a› beina fljó› inni bestu lei› til fram fara. Kon ur koma hér hvergi
nærri. Grun ur leik ur á a› flær séu ekki til.“124 Í beina l‡› ræ› is kerf -
inu gegndi allt ö›ru máli. Kon ur voru a› vísu ekki mjög s‡ni leg ar
á fling mála fund um og fiing valla fund un um en á fless um vett vangi
komu engu a› sí› ur fram mik il væg ar kröf ur um auk in rétt indi
kvenna. Kon ur og karl ar störf u›u hli› vi› hli› í sterk ustu fé lags -
mála hreyfingu alda mót anna, bind ind is hreyf ing unni. Kvenna -
hreyf ing in reis einnig upp, fjöl menn og áhrifa mik il.
Um ræ› urn ar og ákvör› un ar tak an í áfeng is mál um lands manna
kring um alda mót in 1900 end ur spegl u›u vel sam band i› milli full -
trúa l‡› ræ› is og beins l‡› ræ› is. fietta má draga sam an á eft ir far -
andi hátt:
• 1887. Sett voru n‡ „sam flykkt ar lög“ flar sem kjós end ur höf›u
úrslita vald um veit ingu n‡rra vín veit inga leyfa í sinni heima -
bygg›.
• 1899. Vín veit inga leyfi voru áfram í hönd um kjós enda. Gjöld fyrir
vín sölu leyfi hækk u›u mjög en flar var ákvar› ana taka í hönd um
kjör inna full trúa í sveit ar stjórn um. fiannig rúm ast bæ›i beint
l‡› ræ›i og full trúa l‡› ræ›i inn an sömu lög gjaf ar.
• 1905. Til laga um áfeng is bann: fiing menn töldu al mennt a› fljó› ar-
vilji ætti a› móta meiri hátt ar laga setn ingu. Ákve› i› var a› efna
til fljó› ar at kvæ›a grei›slu.
• 1908. Hald in var fljó› ar at kvæ›a grei›sla um áfeng is bann sam -
hli›a al fling is kosn ing um. Um 60 pró sent kjós enda sam flykktu
bann.
• 1909. Al flingi sam flykkti lög um áfeng is bann. Mikl ar breyt ing ar
voru ger› ar á upp haf legu frum varpi bind ind is manna. Har› ar
deil ur risu um grund vall ar at ri›i l‡› ræ› is, eink um um tengsl
meiri hluta vilja og per sónu frels is. Einnig var deilt um stö›u
kvenna og hvort ætti í laga setn ingu a› taka til lit til vilja fólks
sem ekki hef›i kosn inga rétt.
Laga setn ing in um áfeng is mál end ur spegl a›i b‡sna vel marg brot i›
valda kerfi flar sem ni› ur sta› an var langt frá flví a› vera fyr ir sjá an -
leg held ur ré›st hún af flóknu sam spili flr‡st ings frá fólk inu, leik -
ísland á leið til lýðræðis 85
124 fiór unn Valdi mars dótt ir, Horf inn heim ur. Ári› 1900 í nær mynd (Reykja vík
2002), bls. 225.
Saga haust 2006 - TAFLA:Saga haust 2004 - NOTA 12.12.2006 13:40 Page 85