Saga - 2006, Qupperneq 106

dönsk um versl un ar sk‡rsl um bend ir til fless a› um 95% út flutn ings
frá Ís landi til Dan merk ur hafi ver i› flutt áfram til ann arra landa
ári› 1913.42
Me› svo stór an hluta vi› skipt anna sem transit versl un stó›u
dönsku fyr ir tæk in ekki vel a› vígi fleg ar sam keppni jókst vi› enska
og ís lenska kaup menn. fieir sáu sér aug ljós an hag í flví a› kom ast
fram hjá dönsku milli li› un um vegna fless a› me› bein um vi› skipt -
um vi› mark a›s lönd ís lenskra af ur›a áttu fleir mögu leika á a› ná
hag stæ› ari kjör um. Á sama hátt gátu inn flytj end ur ná› hag stæ› ari
kjör um me› flví a› kaupa inn vör ur beint frá Bret landi og fi‡ska -
landi í sta› fless a› kaupa flær fyr ir milli göngu danskra um bo›s sala.
fiessi flró un hófst fleg ar fyr ir alda mót en var› miklu ör ari í og eft ir
fyrri heims styrj öld ina, en sí› an dró mjög úr fless um end ur út flutn -
ingi ís lenskra af ur›a frá Dan mörku. Í inn flutn ings versl un var svip -
a›a sögu a› segja; u.fl.b. helm ing ur af vör um sem flutt ar voru frá
Dan mörku 1913 var fram leidd ur í ö›r um lönd um. Marg ar vör ur,
t.d. n‡ lendu vör ur, vefn a› ar vör ur og mest af korn vör unni (nema
bygg og rúg), gátu Dan ir ekki fram leitt sjálf ir. Í styrj öld inni dróg ust
vi› skipt in vi› Dan mörku mjög sam an og ná›u flau sér ekki a› fullu
á flri›ja ára tugn um.43 Hlut ur transit vöru í inn flutn ingi frá Dan -
mörku minnk a›i mik i› eft ir heims styrj öld ina og nam u.fl.b. fjór› -
ungi alls inn flutn ings fla› an á ár un um í kring um 1930.44
Skipu lag dönsku versl un ar fyr ir tækj anna reynd ist held ur ekki
hent ugt á tím um vax andi sér hæf ing ar. Sel stö›u versl an irn ar voru
ósér hæf› ar versl an ir sem störf u›u bæ›i í heild sölu og smá sölu.
Hver versl un flutti inn all ar helstu vör ur sem heim ili og at vinnu -
rekst ur flurftu á a› halda og flutti út all ar flær af ur› ir sem Ís lend ing -
ar höf›u fram a› bjó›a. Sum ir dansk ir kaup menn, eins og Duus,
voru jafn framt í út ger›, fisk verk un og jafn vel i›n rekstri.45 Erfitt var
a› keppa vi› sér hæf› ari fyr ir tæki, sem voru ekki eins fjár magns frek
og a› mestu laus vi› vi› skipta manna skuld irn ar, land læga plágu
sem hvíldi flungt á smá sölu versl un inni. Og sí› ast en ekki síst bundu
dönsku fyr ir tæk in vi› skipti sín vi› danska um bo›s menn og mi›l -
ara, en ekki endi lega flá sem bu›u hag stæ› ustu versl un ar kjör in á
hverj um tíma.
guðmundur jónsson106
42 Dan marks var eind för sel og -udför sel i aar et 1913. Litra D nr. 31.
43 Ber etn ing om den dansk-is lands ke hand els kon fer ence, bls. 12–13.
44 Álit og til lög ur skipu lags nefnd ar at vinnu mála I (Reykja vík 1936), bls. 155. —
Versl un ar sk‡rsl ur 1926–1934. Hag stofa Ís lands.
45 Hdr. Niku lás Æg is son, Dansk ur e›a ís lensk ur djöf ull?
Saga haust 2006 - TAFLA:Saga haust 2004 - NOTA 12.12.2006 13:40 Page 106