Saga - 2006, Side 112

ekki a› marg ir fram má menn í fé lag inu voru dansk ir e›a af dönsk -
um ætt um, flar á me› al Arent Claes sen, fyrsti for ma› ur fé lags ins, og
Carl Proppé fyrsti fram kvæmda stjóri fless.
fijó› væ› ing ut an rík is versl un ar
fia› var fyrst und ir lok 19. ald ar a› Ís lend ing ar fóru a› leggja versl -
un fyr ir sig a› rá›i og á til tölu lega skömm um tíma ruddu fleir
dönsk um kaup mönn um úr vegi og tóku vi› for ystu í vi› skipta lífi
lands ins. Á ár un um 1910–1930 lag› ist danska sel stö›u versl un in
ni› ur á Ís landi og hurfu flá af sjón ar svi› inu stærstu versl un ar fyr ir -
tæki lands ins eins og Thom sens magasín, Bryde, Duus, Lefolii og
Ørum & Wulff. Dansk ir kaup menn hurfu a› vísu ekki al veg úr ís -
lenskri versl un; sum ir fleirra ráku heild sölu fyr ir tæki í land inu,
a›r ir stund u›u um bo›s sölu me› a› set ur í Kaup manna höfn. En
dönsk yf ir rá› í versl un voru úr sög unni og hi› sterka sam band vi›
danskt vi› skipta líf sem ein kennt haf›i versl un ina um ald ir skert ist
var an lega.
fiessi um skipti voru frek ar snögg fleg ar haft er í huga hversu
mik ill völl ur var á sum um dönsku versl un un um í upp hafi 20. ald ar.
Erfitt er a› renna sto› um und ir flá sk‡r ingu a› Dön um hafi ver i› ‡tt
út úr Ís lands versl un inni me› auknu póli tísku sjálf stæ›i Ís lend inga.
Vafa laust hef ur mörg um dönsk um kaup mönn um flótt erfitt a›
starfa í land inu á tím um heitr ar fljó› ern is stefnu á fyrstu tveim ára -
tug um ald ar inn ar, en fátt bend ir til fless í op in berri at vinnu stefnu a›
fleim hafi ver i› gert lægra und ir höf›i en Ís lend ing um.
fia› voru eink um breyt ing ar í vi› skiptaum hverfi dönsku kaup -
mann anna sem grófu smám sam an und an sam keppn is hæfni fleirra.
Ólaf ur John son heild sali og marg ir á eft ir hon um hafa flakk a› frum-
herj un um í ís lenskri heildsala stétt fla› a› dönsku kaup menn irn ir
hafi or› i› a› láta í minni pok ann fyr ir ís lensk um mönn um, og hef -
ur fla› nán ast or› i› a› op in berri sögu sk‡r ingu á hnign un dönsku
versl un ar inn ar á Ís landi.59 En ástæ› urn ar voru fleiri og flókn ari,
enda höf›u um svif dönsku kaup mann anna minnk a› tals vert á›ur
en ís lensku heild söl urn ar tóku til starfa upp úr alda mót um. †ms ar
breyt ing ar í ís lensku efna hags lífi og ytra um hverfi fless ur›u til a›
grafa und an for ræ›i Dana í Ís lands versl un inni og skapa full ve›ja ís -
lenska versl un ar stétt. Vax andi sam keppni vi› ís lenska og breska
guðmundur jónsson112
59 Morg un bla› i› 27. sept. 1957, bls. 9.
Saga haust 2006 - TAFLA:Saga haust 2004 - NOTA 12.12.2006 13:40 Page 112