Saga - 2006, Qupperneq 239

fless ara eldri banka tvinn a› ist sí› an sam an vi› sögu ‡m issa op in berra
sjó›a sem fljón u›u at vinnu líf inu á 20. öld. fiví var ákve› i› a› minn ast
hund ra› ára af mæl is ins me› flví a› segja und an og ofan af sögu allra for -
vera Ís lands banka hins yngri og skyldra sjó›a me› út gáfu bók ar inn ar. Jafn -
framt er vik i› a› al mennri sögu at vinnu veg anna og hin um ytra ramma fjár -
mála sög unn ar, pen inga mála sögu fljó› ar inn ar. Bók in er flví ekki ein ung is
fjár mála saga, eins og und ir tit ill gef ur til kynna, held ur er hún einnig ö›r -
um flræ›i pen inga mála saga og at vinnu vega saga fljó› ar inn ar.
Meg in efni bók ar inn ar eru sex kafl ar og fyrsti kafl inn, sem er eft ir Gu› -
mund Jóns son sagn fræ› ing, mynd ar út gangs punkt fyr ir sí› ari kafla bók ar -
inn ar. Í kafl an um er fjall a› um mynd un fjár mála kerf is Ís lend inga á 19. öld
og fylg ir höf und ur fleim flræ›i eft ir fram und ir 1930. Óhætt er a› segja a›
pen inga mál Ís lend inga í upp hafi 19. ald ar minntu mest á mi› ald ir og voru
raun ar í svip u› um far vegi og flau höf›u ver i› um ald ir. Á fyrri hluta 19.
ald ar vant a›i nær allt sem kenna má vi› form leg ar pen inga stofn an ir e›a
pen inga kerfi. Sem dæmi má nefna a› flótt se›l ar og sleg in mynt væru
stund um not u› í vi› skipt um var lit i› á mynt eins og vöru en ekki ver› -
mæli. Dansk ir pen ing ar voru lög leg ir gjald mi›l ar á Ís landi en eft ir 1813
komst glund ro›i á gengi og ver› mæti fleirra á Ís landi. Greip danska stjórn -
in a› lok um til fless ári› 1836 a› taka úr um fer› danska se›la á Ís landi,
nokk u› sem var ekki heppi legt í landi flar sem oft var mik il pen inga ekla
allt fram á sí› ari hluta 19. ald ar. Gengu flar af lei› andi margs kon ar út lend -
ir pen ing ar hér í land inu.
Á sí› ari hluta 19. ald ar fór eig in legt fjár mála kerfi a› mynd ast. Spari -
sjó› ir komust á legg og fyrsti banki lands ins, Lands banki Ís lands, hóf starf -
semi ári› 1886. Far i› var a› veita ein stak ling um og op in ber um a› il um ve› -
lán úr Vi› laga sjó›i eft ir 1870, sí› ar einnig at vinnu fyr ir tækj um, flar á me› -
al til flil skipa kaupa. Um og eft ir alda mót in 1900 var› tí› inda sam ara í fjár -
mál um fljó› ar inn ar flví a› flá var stofn u› ve› deild vi› Lands bank ann,
Rækt un ar sjó›i og Fisk vei›a sjó›i Ís lands kom i› á fót og svo hóf Ís lands -
banki starf semi. Gu› mund ur Jóns son ger ir allri fless ari sögu sk‡r og gó›
skil. Eft ir flví sem rúm i› leyf ir ræ› ir hann auk fless fleira, me› al ann ars
tengsl pen inga mála vi› hag flró un lands ins, tengsl rík is valds og bank anna
og ber sam an sögu pen inga mála á Ís landi og í ná granna lönd un um.
Ann an kafla bók ar inn ar skrif ar Sum ar li›i Ís leifs son sagn fræ› ing ur og
fer hann all ræki lega ofan í saumana á sögu Ís lands banka al veg frá flví a›
hug mynd ir a› stofn un er lends banka vökn u›u rétt fyr ir 1900 og flar til
bank an um var lok a› ári› 1930. Bygg ir hann flar á fyrri rann sókn um og er
kafl inn sam hljó›a greina flokki sem höf und ur skrif a›i í Fjár mála tí› indi ári›
1992. Af bank an um er mik il saga og flótt kom i› sé ví›a vi› bend ir höf und -
ur á a› mörg um spurn ing um sé enn ósvar a› um starf semi hans. Kafl inn er
samt gagn or› út tekt á sögu og fl‡› ingu Ís lands banka fyr ir al menn ing og
at vinnu líf, gengi bank ans og a› lok um fjár mála leg ar og póli tísk ar hremm -
ritdómar 239
Saga haust 2006 - TAFLA:Saga haust 2004 - NOTA 12.12.2006 13:41 Page 239