Saga - 2006, Page 240

ing ar sem leiddu til lok un ar hans. Einn af kost um flessa kafla er sá a› höf -
und ur legg ur sig fram um a› setja upp haf bank ans í sam hengi vi› a› stæ› -
ur í fjár mál um ná granna land anna og tí› ar and ann á fleim tíma. S‡n ir höf -
und ur t.d. vel a› bank inn var stofn a› ur vegna mik ils upp gangs á fjár mála -
mörk u› um fless ara landa og er lendra fjár fest inga flar. Jafn framt legg ur
höf und ur yf ir veg a› og var fær i› mat á fl‡› ingu bank ans fyr ir upp bygg ingu
ólíkra greina at vinnu lífs ins, flar á me› al sjáv ar út vegs. Er fla› mik ils vir›i
flví mönn um hef ur í sögu leg um skrif um hætt til a› eigna Ís lands banka
helst til stór an hlut í at vinnu um bylt ingu fljó› ar inn ar. Kafl inn er jafn framt
fjör lega skrif a› ur og höf und ur dreg ur upp sk‡ra drætti í sögu fram vind -
unni eins og sjá má t.d. í áherslu hans á ólík vi› horf hinna hæg fara, sem
vildu um fram allt standa vör› um land bún a› inn, og hinna hra› fara, sem
vildu leggja áherslu á flörf at vinnu greina eins og fisk vei›a og versl un ar fyr -
ir nægi legt fjár magn.
Í fram haldi af kafla Sum ar li›a um Ís lands banka koma flrír kafl ar um
stu›n ing Ís lands banka hins eldri, Út vegs banka Ís lands og ‡m issa op in -
berra sjó›a vi› at vinnu vegi í land inu. Sá fyrsti fleirra og jafn framt flri›ji
kafli bók ar inn ar er eft ir Svein Agn ars son hag fræ› ing og fjall ar hann um
stu›n ing vi› út ger› ina. Í raun er rak in í stuttu máli saga út ger› ar og sjáv -
ar af ur›a út flutn ings á 20. öld me› áherslu á af komu fyr ir tækj anna og hinn
breyti lega a› gang fleirra a› láns fjár magni. Jafn framt eru dreg in inn í flessa
sögu af skipti og af skipta leysi rík is valds ins af mál efn um út vegs ins, me› al
ann ars geng is skrán ing ís lensku krón unn ar sem haf›i ekki lít il áhrif á af -
komu fyr ir tækj anna. Kem ur margt at hygl is vert fram í kafl an um, t.d. sam -
spil hás geng is ís lensku krón unn ar frá 1925 til 1939 og skort ur á láns fjár -
magni sem ásamt sölu treg›u af völd um krepp unn ar er lend is hélt tog ara út -
ger› inni í úlfa kreppu á fjór›a ára tugn um. Var fla› fram hald erf i› ara kring -
um stæ›na á flri›ja ára tugn um flar sem sam an fóru ver› hjö›n un en eigi a›
sí› ur 6–8% vext ir á víxl um, sem voru ein helsta upp spretta rekstr ar fjár -
magns fyr ir tækj anna, og flar til vi› bót ar há gengi krón unn ar eft ir 1925. Tog -
ara fyr ir tæk in flurftu m.ö.o. árum sam an a› grei›a upp und ir 20% raun vexti
og jafn framt búa vi› lægri tekj ur en ella í krón um tali› vegna há geng is ins.
Er flví ekki a› fur›a flótt erfitt hafi ver i› a› láta tog ara út ger› ina bera sig,
hva› flá a› end ur n‡ja skip in, eins og reynsl an líka s‡ndi.
Fjór›i kafli bók ar inn ar er eft ir Helga Skúla Kjart ans son sagn fræ› ing og
ræ› ir hann flar a› gang versl un ar fyr ir tækja a› láns fjár magni allt frá um
1900 fram á ní unda ára tug ald ar inn ar. Höf und ur dreg ur flar m.a. sk‡rt
fram flá miklu breyt ingu sem var› fleg ar versl an ir lands ins hættu a› vera
bæ›i bú› ir og bank ar fyr ir fram lei› end ur og kaup end ur, eins og var al -
geng ast um 1900, og ur›u fyrst og sí› ast milli li› ir vöru skipta. Sú breyt ing
ger› ist fló mis hratt eft ir lands hlut um, sein ast nor› an lands og aust an, og
eimdi eft ir af gamla fyr ir komu lag inu langt fram eft ir öld inni. Ís lands banki
átti mik inn flátt í breytt um a› gangi versl un ar inn ar a› fjár magni en eft ir
ritdómar240
Saga haust 2006 - TAFLA:Saga haust 2004 - NOTA 12.12.2006 13:41 Page 240