Tímarit Máls og menningar - 01.11.2015, Side 54

A n d r é s E i r í k s s o n
54 TMM 2015 · 4
stóran svartan skugga líða um fjöll í átt til sjávar. Þá segja bændur: „Þar fer
Dhoya.“35
John Sherman er saga um venjulegt fólk. Sherman er frá bænum Ballah.
Hann flyst til Lundúna þar sem honum býðst starfsframi, ríkt kvonfang
og aðild að samfélagi broddborgara. Honum lærist þó fljótt að þess háttar
tilvera er leiðigjörn og innantóm sýndarmennska, snýr því aftur til Ballah
í leit að hamingju hófsamra væntinga og æskuástinni sem er fátæk og góð­
hjörtuð kennslukona. Eftir nokkuð japl, jaml og fuður ná elskendurnir
saman, ástin og átthagarnir sigra að lokum. Skáldverkið er öðrum þræði
sjálfsævisögulegt. Ballah er greinilega Sligo og persónur sögunnar byggja
á ættingjum Yeats. Þarna eru afi hans og móðurbræður. Fyrirtækið sem
Sherman starfar við er skipafirma. Móðir Shermans er byggð á Susan móður
skáldsins. Karakter Shermans sjálfs byggir á frændanum Henry Middleton
frá Rosses Point. Hann var með eindæmum væru­ og heimakær og endaði
sem einbúi og annálaður sérvitringur. En það er líka mikið af Yeats sjálfum
í John Sherman. Báðir hatast við Lundúnir og þrá Sligo/Ballah. Þegar Yeats
vann að bókinni skrifaði hann til Johns O’Leary að mótíf hennar væri „hatur
á Lundúnum.“36 Sagan er ágætis skemmtilestur, í henni eru mörg gullkorn
og hún hefur þann kost að vera stutt. En vart telst hún stórbrotið verk, enda
ákvað Yeats að leggja ekki fyrir sig frekari skáldsagnaritun. Mest gildi hefur
sagan sem heimild um hugsanir og líðan Yeats þegar hann orti sitt frægasta
ljóð, The Lake Isle of Innisfree. Sagan um tilurð þessa ljóðs er uppistaða eins
kafla bókarinnar og þar er Sherman í hlutverki Yeats sjálfs.37
Allir Írar kunna þessa sögu eins og hún er komin frá William sjálfum og
Lily systur hans.38 Yeats á að hafa verið á gangi í Lundúnum í lok árs 1888,
að venju þjakaður af þunglyndi og þrá eftir Sligo, þegar hann sá útstillingu í
búðarglugga. Þetta var auglýsing fyrir gosdrykki: Vatnsbuna stóð upp í loftið
og ofan á henni skoppaði trékúla. Þegar hann sá og heyrði vatnið minntist
hann Lough Gill og eyjunnar Innisfree. Vildi hann þá „rísa og fara“ („I will
arise and go“), flytja til Sligo, setjast að í Innisfree, byggja bjálkakofa, rækta
baunir og býflugur og búa þar í einveru. Ljóðið birtist honum sem hug­
ljómun, hann hljóp heim og þuldi það fyrir systur sínar og vinkonu þeirra
sem sátu við listmálun. Systurnar hrifust samstundis en vinkonan lét sér fátt
um finnast. „Réttu mér pensilinn,“ sagði hún.39
Henni til málsbóta má benda á að ljóðið var á þessu stigi allt öðruvísi og
alls ekki jafn gott og hin endanlega gerð sem fyrst birtist á prenti ári eftir
umræddan atburð. Efnið er hið sama, en hrynjandin önnur, línurnar mun
lengri og margorðaðri. Hin fræga upphafslína ljóðsins, „I will arise and go
now, and go to Innisfree“ var upphaflega „I will arise and go now, and go to
the island of Innis Free“.40
Hugmynd Yeats um að gerast einbúi í Innisfree var svo sem engin ný bóla.
Sem unglingur gerði hann vanburða tilraun í þá átt, en komst ekki lengra