Tímarit Máls og menningar - 01.11.2015, Page 135

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2015 · 4 135
ofbeldinu sem þar er á ferðinni. Ásækn­
ari eru myndirnar sem Steinar Bragi
dregur upp af hinu „venjulega“ lífi og
vanköntum þess; áhugaverðari eru lýs­
ingarnar á vinnu Kötu á krabbameins­
deildinni – sem geta líka kveikt þá hug­
mynd að ofbeldi gegn konum sé krabba­
mein á þjóðarlíkamanum – og kaflarnir
sem gerast í dúkkuhúsi dótturinnar gefa
tilefni til ýmiss konar vangaveltna um
speglanir á milli raunsæissviðs og fant­
asíusviðs frásagnarinnar. Þá vekja
athygli meitlaðar náttúrumyndir sem
flestar tengjast líðan aðalpersónunnar,
eins og eftirfarandi tilvitnanir sýna. Sú
fyrri tengist því að hefndarferlið er farið
að mótast í huganum á Kötu og sú síðari
er lokaorð bókarinnar:
Hún lokaði augunum og slakaði á.
Eftir svolitla stund komu til hennar
vetrarmyndir úr skógi, og af litlum kofa
innan í kúpli sem var hristur til að kalla
fram snjó. Allt í kringum hana var hvítt
og bak við kofann var botnfrosin tjörn:
síli, ormar, pöddur og allt sem lifði hafði
grafið sig ofaní botnleðjuna sem var
ennþá volg eftir sumarið, hægði á hreyf­
ingum og efnaskiptum, hægði á öndun
og hjartslætti og hugsun þar til einungis
eitt stóð eftir, bláþráður hugsunar: að
lifa. (330)
Á kvöldin sveipaðist fangelsið mistri sem
kom utan af hafi. […] Trén sveifluðust án
þess að vind hreyfði í skóginum, blómin
drúptu höfði svo að krónublöðin námu
við jörðu og laufblöðin héngu lóðrétt
niður af greinunum. Þykkt ský af frjó­
kornum hékk fyrir skóginum og þegar
um hægðist lögðust þau eins og fínlegt
ryk yfir húsin, borgina og heiminn allan.
(515)
Hvort Kata er reyfari í fagurbók­
menntaham eða fagurbókmenntir í
reyfaraham skiptir engu máli. Steinari
Braga hefur tekist að skrifa kraftmikla,
breiða samfélagslýsingu sem heldur les­
anda föngnum, vekur til umhugsunar
um leið og hún ögrar. Spurt hefur verið
hvort höfundur yfirstígi siðferðileg
mörk í frásögninni. Ekki ætla ég að
svara því en þegar þessi lokaorð eru
skrifuð les ég á forsíðu Fréttablaðsins:
„Íbúð í Hlíðunum var útbúin til nauðg-
ana. Tveir karlar, grunaðir um hrottaleg
kynferðisbrot, ganga lausir. Málið er í
rannsókn: Samkvæmt áreiðanlegum
heimildum blaðsins fann lögregla í
íbúðinni ýmis tól og tæki sem mennirn­
ir eiga að hafa notað við nauðganirnar,
svo sem svipur, reipi og keðjur. Þá voru
hankar í loftinu sem grunur leikur á að
mennirnir hafi notað til að hengja upp
aðra konuna meðan ráðist var á hana.“8
Hafa ekki mörk raunveruleika og skáld­
skapar máðst út?
Tilvísanir
1 Sjá frétt um ummæli lögmannsins Vilhjálms
H. Vilhjálmssonar, í sjónvarpsþættinum
„Hæpið“ á RUV, 28. okt. 2015. Sótt 29. okt.
2015 á vefsíðu Stundarinnar: http://stundin.
is/frett/logmadur­osattur­mikil­umraeda­
um­kynferdisbrot­is/
2 Sjá viðtöl við Steinar Braga: Eiríkur Örn
Norðdal. 27. okt. 2014. „Að útdeila réttlæti.“
Sótt 28. okt. 2015 á vefsíðuna Starafugl:
http://starafugl.is/2014/ad­utdeila­rett­
laeti­vidtal­vid­steinar­braga/ og Friðrika
Benonýsdóttir. 11. okt. 2014. „Eðlilegt að
vilja drepa gerandann.“ Sótt 28. okt. 2015 á
vefsíðu Vísis: http://www.visir.is/edlilegt­ad­
vilja­drepa­gerandann/article/2014710119983
3 Steinar Bragi Guðmundsson. 2008. „Upprisa
þjóðarinnar.“ Sótt 25. okt. 2015: á vefritið
Nei, http://nei.okeden.com/2008/11/14/upp­
risa­%C3%BEjo%C3%B0arinnar/
4 Steinar Bragi Guðmundsson. 2008. „Upprisa
þjóðarinnar.“
5 Kristján Hrafn Guðmundsson. 2008. „Hroll­
vekja úr íslenska gullæðinu.“ DV 26. des.,
sótt á vefsíðu DV, 25. okt. 2015: http://www.
dv.is/menning/2008/12/26/hrollvekja­ur­
islenska­gullaedinu/
6 Dagný Kristjánsdóttir. 2009. „Listin að pína