Tímarit Máls og menningar - 01.02.2005, Side 71

Þrír risar
9 Eins og íslenskum lesendum er ljóst verður hliðstæðan eða móthverfan sem
Bjartur bregður upp fölsk. Hann leikur sér að því að stundum getur ,maðurl merkt
sama og ,karl‘ og býr til móthverfuna ,mannkyn vs. kvenkyn' sem hliðstæðu við
,karlkyn vs. kvenkyn'. Þetta hefði Snorri líklega kallað ofljóst!
10 „Kúgun mannanna“ minnir einmitt á sum tilbrigðin sem Strindberg notaði, s.s.
„Livet ár svárt“ (1966:88) „Livet ár ont“ (1966:114, 119).
11 Mér er að sjálfsögðu ljóst að fjölmargir lesendur hafa tekið eftir vísuninni í sálm-
inn, en hér er reynt að skoða áhrif hennar á túlkunarkosti.
12 Það skal tekið fram að ég fellst þar með ekki á orð Ármanns Jakobssonar (1996)
um að Bjartur sé „vesall morðingi“. Morðingi vill drepa, tákngervingur dauðans er
annað.
13 Svo sem ljóst má vera sýnist mér þá að hin pólitíska hefnd Rósu, sem Vésteinn
Ólason (1977) benti á, sé í raun enn grimmilegri en hann lýsti. Að vega óvininn
með hans eigin vopnum er jafnan meiri sigur en að nota sín eigin vopn.
14 Sjá til dæmis Peter Hallberg, Véstein Ólason og Árna Sigurjónsson.
Heimildir
Ármann Jakobsson, 1996: „„Hinn blindi sjáandi". Hallbera í Urðarseli og Halldór
Laxness." Skírnir 170/:325-339.
Árni Sigurjónsson, 1986: Laxness og þjóðlífið. 1. Bókmenntir og bókmenntakenn-
ingar á árunum milli stríða. Reykjavík. Vaka-Helgafell.
Árni Sigurjónsson, 1987: Laxness ogþjóðlífið. 2. Frá Ylfíngabúð til Urðarsels. Reykja-
vík. Vaka-Helgafell.
Hallberg, Peter, 1954: Den store vavaren. En studie i Laxness1 ungdomsdiktning.
Stockholm. Rabén & Sjögren / Vi.
Hallberg, Peter, 1956: Skaldens hus. Laxness' diktning frán Salka Valka till Gerpla.
Stockholm. Rabén & Sjögren / Vi.
Halldór Guðmundsson, 2004. Halldór Laxness. Ævisaga. Reykjavík. JPV útgáfa.
Halldór Laxness, 1934—1935: Sjálfstœtt fólk. Hetjusaga. Reykjavík. E.P. Briem.
Halldór Laxness, 1948: Vefarinn miklifrá Kasmír. (1. útg. 1927). Reykjavík. Helgafell.
Halldór Laxness, 1963: Reisubókarkorn. 2. útg. (1 útg. 1950). Reykjavík. Helgafell.
Halldór Laxness, 1976: Úngur eg var. Reykjavík. Vaka-Helgafell.
Halldór Laxness, 1986: Várldens Ijus och himlens skönhet. Översáttning Rannveig och
Peter Hallberg. Förord Per Wástberg. Bra Klassiker. Höganás.
Jónas Jónsson, 1936: „Fólk í tötrum. Fjórar bækur eftir Halldór Kiljan Laxness.“
Nýja dagblaðið. 16., 18., 19., 21., 22., 23., 27. og 29. febrúar, 1., 2., 7. og 8 mars.
Kristinn E. Andrésson, 1976: Um íslenzkar bókmetintir. Ritgerðir. I. Reykjavík. Mál og
menning.
Strindberg, August, 1966. Till Damaskus I - Ett drömspel. Kommentar av Gunnar
Brandell. Stockholm. Aldus/Bonniers.
Vésteinn Ólason, 1977: „Að éta óvin sinn - marxisminn og Sjálfstætt fólk“. Einar G.
Pétursson og Jónas Kristjánsson (ritstj.), Sjötíu ritgerðir helgaðar Jakobi Benedikts-
syni 20. júlí 1977, bls. 779-789. Reykjavík. Stofnun Árna Magnússonar.
TMM 2005 • 1
69