Tímarit Máls og menningar - 01.02.2005, Síða 98

Bókmenntir
Bókmenntir
Aðalsteinn Ingólfsson
Rótin að njólanum
Hvað er á bak viðfjöllin? Tryggvi Ólafsson listmálari segir frá. Helgi Guðmundsson skráði.
Mál og menning, 2004, 206 bls.
Þeir sem verið hafa íslenskum myndlistarmönnum samferða, einkum og sérílagi
eldri kynslóðinni, vita hve erfitt er að fá þá til að tjá sig um sjálfa sig og listina.
Sérílagi um listina. „ Ef ég gæti sagt þér hvað ég væri að fara, góði minn, væri ég
ekkert að mála það,“ sagði mætur myndlistarmaður eitt sinn við mig þegar
honum þótti effirgrennslanir mínar ganga nærri sér. Ég skil þetta viðhorf, ekki
síst eftir að ég fór að hitta fyrir unga myndlistarmenn sem fengið hafa sérstaka
æfingu í að tala um viðhorf sín og verk, án þess að eiga mikla innistæðu fyrir
hvoru tveggja. Það heitir markaðsetning. Og ég er ekki sammála því að
umfjöllun um myndlist eigi fyrst og fremst að vera gerilsneydd samantekt um
stefnur og hugmyndir, því myndverk eru vettvangur þar sem skarast fleíri
heimar en okkur órar fyrir, ekki síst fysískur heimur og viðhorf manneskjunnar
sem heldur utan um heila galleríið. Til að mynda skerpir það skilning okkar á
listinni og tíðarandanum á hverjum tíma að vita hvernig Einar Jónsson var inn-
stilltur gagnvart starfsbræðrum sínum („lærðir fúskarar“), að Júlíana Sveins-
dóttir taldi að aldrei yrði neitt úr Sigurjóni Ólafssyni („hættu þessari vitleysu")
og að Gunnlaugi Scheving leiddist á stundum aðdáendur sínir („Matthías
Johannessen og Árni Johnsen með gítar börðu að dyrum hjá mér um nóttina.
Lést vera sofandi.“).
Af sérkennilegheitum mannskepnunnar
Því þótti mér fagnaðarefni þegar barst út að Helgi Guðmundsson hefði ráðist í
að skrá ævisögu Tryggva Ólafssonar listmálara. Sá sem setið hefur yfir nokkrum
öllurum með Tryggva úti í Kaupinhafn og hlustað á uppsafnaðar reynslusögur
hans af mönnum og mórum, kryddaðar sögulegum fróðleik, tilvísunum í
myndlist og myndlistarskrif að fornu og nýju, einnig í bókmenntir, jassmúsík og
kvikmyndir, og fylgst um leið með fasi sögumannsins og tónbrigðum raddar-
innar, margskonar brosviprum og sívökulum og síhvimandi augunum, hefur
öðlast hlutdeild í eins manns „saloni“ upp á franskan máta. Vissulega er ekki
töluð nein tæpitunga á þeim fundum, en hún beinist ekki síður að sögumann-
inum sjálfum en öðrum listamönnum og listrænu og pólitísku ástandi á Vestur-
löndum á hverjum tíma. Og meðfylgjandi ýkjur mundu flokkast undir það sem
stundum er nefnt „skáldlegt svigrúm“. En grunntónninn í þessum frásögnum er
96
TMM 2005 • 1