Tímarit Máls og menningar - 01.02.2006, Page 107

Bókmenntir
hátta á sögusviðinu og er að auki kunnur hestamaður. Hestur kemur fyrir í
heilagri ritningu sem tákn Guðs og má því segja að einnig að því leyti sé höf-
undur á heimavelli við ritun sögunnar.
Inn i aðalþráðinn fléttast margir atburðir og sögur fleiri persóna. Allt smell-
ur það ágætlega saman. Við og við koma upp atvik þar sem höfundur nær að
magna heilmikla spennu, en stundum finnst mér málin leysast of auðveldlega.
Hægt hefði verið að halda lesanda á tauginni svolítið lengur.
Gegnum alla söguna ganga tveir meginþættir, hestamennskan og trúin. Atli
hefur alla tíð verið „elskur að hestum“ eins og amma hans segir í bréfinu
(bls.30). Hann fær að nota gæðinga biskups og spreytir sig við tamningar. Víða
gefur höfundur verðandi hestamönnum heilræði í frásögninni, stundum
reyndar í löngum samtölum sem geta farið fyrir ofan garð og neðan hjá ungum
lesanda (sjá t.d. samræður Gísla og Ara bls. 188 og áfram). Um trúmálin gildir
það sama, víða er stungið inn sálmaversum og bænum, sem oft eru lagðar
börnum í munn. Fólk setur allt sitt traust á Guð og gerir svo sitt besta. Orðfæri
biskups í umræðum um trúmál er oft lærðra manna mál og frekar strembið, en
predikun Helgu ferjukerlingar (bls 116-118) ætti að vera auðskilin öllum.
Þó að Atli dvelji í góðu yfirlæti og vernduðu umhverfi hjá vinum sínum og
velgjörðarmönnum minnir margt 1 sögunni á þær myrku aldir sem hún gerist
á. Útilegumenn koma við sögu, galdrafárið, aftökur og fleira sem var veruleiki
þessara tíma. Mannskapurinn skiptist nokkuð í tvö horn, gott fólk og göfugt
og svo aðra sem sýna af sér andstyggðarframkomu, hestaþjófar þar á meðal.
Þeir sem eru vel innréttaðir reyna að láta gott af sér leiða, en í baksýn vofa svört
ský miskunnarleysis og harðýðgi.
Nokkrar persónur eru minnisstæðari en aðrar. Gísli bróðir Helgu er utan-
garðsmaður og spilar sig hálfgert viðundur. Hann hefur ratað í hroðalegar
raunir sem lýst er í sögunni og furða að hann skuli verða nokkurn veginn heill
aftur. Helga er líka sérstök en á annan hátt, afar ákveðin og fylgin sér. Nær-
konan Gróa í Haukadal er önnur eftirminnileg kona. Hún er dálítið uppá
heiminn þó guðhrædd sé. Þegar hún fer með biskupssveinum til alþingis fær
hún Atla og félaga hans með sér á djammið, signir sig þó fyrst og fer með bæn-
arvers um leið og hún skundar af stað (bls. 198). Almúgakonur eru reyndar
dregnar skýrari dráttum í sögunni en heldri frúr. Biskupsmaddaman sést t.d.
varla þó hennar sé getið.
Á dögum töfra og tímaflakks í barna- og unglingabókum er nýlunda að lesa
sögu sem gerist á tilteknum tíma í fortíðinni án þess að til komi nokkrar furð-
ur. Enginn verður fyrir töfrum eða göldrum né fer milli heima. Þetta fólk trúir
á sinn Drottin en er þó býsna nútímalegt í hugsun og háttum, sem auðveldar
lesanda að nálgast efnið. Og gleði hestamannsins er líklega alltaf söm við sig.
Málfar er afar vandað, kannski svolítið torskilið á stöku stað, en minnir þó
nokkuð á þjóðsögur. Sagan mun skrifuð með börn og unglinga í huga og vel
læsir krakkar ættu að ráða auðveldlega við hana. Hún er þó að mínu mati ekki
síður fyrir fullorðna, og allra best hentar hún til að lesa upphátt fyrir alla fjöl-
skylduna og ræða efnið jafnóðum.
TMM 2006 ■ 1
105