Heimsmynd - 01.11.1987, Blaðsíða 138

að vera í námi með tvö börn, en að það
sé erfiðara með þrjú. Anna kveðst betur
sett en margar aðrar konur þar sem hún
sé í forréttindahópi sem námsmaður
hvað varðar dagvistarrými. Hún segist
einnig hafa mætt miklum skilningi og
hjálp frá eiginmanni sínum sem er lög-
fræðingur, annars gengi þetta ekki.
Fleiri konur samsinna þessu. Hildur
Baldursdóttir segir þau hjónin skipta
með sér verkum eftir því hvernig aðstæð-
ur eru hjá þeim í starfi eða námi á hverj-
um tíma. Kristín Steinarsdóttir segist
ekki sætta sig við karlmann sem sé í
vinnunni frá átta til fimm og komi svo
heim í afslöppun! Heimilishaldið gangi
einfaldlega ekki án samvinnu. Elín Hirst
segir samvinnu ríkja á sínu heimili.
En hvað gerist ef börnin veikjast, hver
á að fara með þau til læknis? í flestum
tilfellum virðist það falla í hlut konunn-
ar. Elín Hirst kveður þessa ábyrgð yfir-
leitt hvíla á sínum herðum frekar en eig-
inmannsins. Fleiri taka í sama streng.
Hildur Baldursdóttir segir hins vegar að
ef eiginmaðurinn tekur að sér að fara
með börnin til læknis sé það oft litið
hornauga, og talin vísbending um að
móðir viðkomandi barna standi sig ekki í
stykkinu, og að sú gagnrýni komi oft á
tíðum frá konum.
Pað virðist vera mótsögn í þessu —
konur vilja að karlmenn axli þá ábyrgð
sem foreldrahlutverkinu fylgir til jafns
við konur, og dást gjarnan að þeim feðr-
um sem gangast undir ábyrgðina. Samt
sem áður örlar stundum á fyrirlitningu í
garð þeirra mæðra sem láta feðrum eftir
jafna ábyrgð og áhyggjur vegna barn-
anna, svo ekki sé minnst á hlutverka-
skiptingu í þeim efnum, þar sem faðirinn
er heima og móðirin vinnur úti. Hildur
Baldursdóttir segist hafa orðið vör við
þetta þegar hún var útivinnandi en eigin-
maður sem er rithöfundur var heima og
gætti barnanna.
Gamla sektarkenndin er enn á ferð-
inni. Um leið og konan er orðin móðir
er hún komin í hlutverk sem hún losnar
ekki aftur úr. Það að konur geri hlé á
starfsframa sínum er algengt. Oft er það
hlé þó ekki lengra en þrír mánuðir eftir
barnsburð og þá er konan komin út á
vinnumarkaðinn aftur, ef til vill þjökuð
af sektarkennd yfir því að þurfa að láta
ungabarn í hendur dagmömmu, barn
sem hún er jafnvel ennþá með á brjósti.
Fáar konur sem eru í ábyrgðarstörfum
geta leyft sér að taka sér hlé um árabil
og leggja starfsframann á hilluna. Petta
er togstreita sem karlmenn þurfa sjaldn-
ast að kljást við. Enginn ásakar þá fyrir
að halda ótrauðir áfram á sinni frama-
braut. Peim er jafnvel hrósað fyrir að
taka þátt í uppeldi barnanna á kvöldin
og um helgar. Þær konur sem hins vegar
eru í þeirri aðstöðu að vera heima hjá
börnum sínum fyrstu æviárin og oft leng-
ur eru svo á hinn bóginn oft álitnar nota
börn og heimili sem skálkaskjól til að
flýja þann frumskóg sem harður heimur
atvinnulífsins getur verið.
Eins og hinn frægi bandaríski rithöf-
undur Erica Jong hefur bent á verða um-
skipti í lífi kvenna þegar fyrsta barn
þeirra fæðist: „Karlar og konur geta
keppt á jafnréttisgrundvelli, í það
minnsta í sumum störfum. Hjón geta
skipt með sér heimilisverkunum og verið
jafningjar í svefnherberginu en þegar
barn kemur til sögunnar breytist allt. Þá
kemur hinn óviðráðanlegi líffræðilegi
þáttur til sögunnar. Kona getur gert sér
alls konar hugmyndir um jafnrétti, jafn-
vel að það sé raunhæfur möguleiki —
þangað til hún verður móðir. Þá lekur
mjólk úr brjóstum hennar þegar barnið
grætur — líffræðileg staðreynd sem eng-
inn karlmaður upplifir. Þetta breytir
öllu. A milli móður og barns eru næstum
órjúfanleg líkamleg og tilfinningaleg
tengsl. Þessi tengsl segja móðurinni að
hún beri meiri ábyrgð á afkvæminu en
faðirinn — og það eru þessi tengsl sem
samfélagið brýnir fyrir mæðrunum. Því
miður eru þau einnig oft misnotuð í því
skyni að þjóna öðrum hagsmunum en
kvennanna sjálfra."
ÞEGAR LÆKNIRINN DREPUR
framhald af bls. 19
Með ört vaxandi útbreiðslu Aids
hefur myndast nýr og stór hópur
fólks sem leitað hefur til lækna með ráð
til að binda enda á vonlítið dauðastríð. I
Hollandi sögðu nokkrir Aids sjúklingar
sem búa saman frá því nýlega, að þeir og
flestir vina þeirra, sem líkt var ástatt um,
hefðu þegar gert samninga við lækna um
að binda enda á líf þeirra þegar ákveðnu
stigi sjúkdómsins væri náð og von um
bata úti. Aids sjúklingar frá öðrum lönd-
um, sérstaklega frá Þýskalandi, munu
einnig hafa leitað eftir slíkum samning-
um við hollenska lækna.
Kaþólska kirkjan í Hollandi er að
líkindum einhver frjálslyndasta
kirkjudeild í heimi. Margir íhaldssamir
Hollendingar eru raunar á þeirri skoðun,
að kaþólska kirkjan sé orðin að samsafni
marxista, umhverfisverndarsinna, friðar-
sinna og annars hættulegs fólks. Þegar
kemur að spurningum um líf og dauða
eins og líknardráp og fóstureyðingar
hverfur kaþólskum mönnum hins vegar
stundum það sem lauslega er nefnt frjáls-
lyndi. Innan kirkjunnar hefur mikið ver-
ið deilt um þessi efni en nokkur fjöldi
presta hefur aðstoðað við líknardráp
með þeim hætti, að blessa viðkomandi
áður en hann fær sína síðustu sprautu og
heldur til fundar við skapara sinn. Innan
mótmælendakirkju Hollands, sem er yf-
irleitt íhaldssamari en kaþólska kirkjan í
þjóðfélagsmálum, hefur hins vegar meira
frjálslyndi ríkt gagnvart fóstureyðingum
og líknardrápi og prestar þeirrar kirkjan
hafa tekið þátt í undirbúningi líknar-
drápa án þess að fá bágt fyrir frá yfir-
boðurum sínum.
Aendanum er spurt hvort einn geti
skipað öðrum að lifa. Fæstir
mundu viðurkenna, að þeir væru að
skipa öðru fólki að lifa með því að vilja
meina læknum og öðrum að rétta þeim
hjálparhönd, sem af frjálsu'm huga vilja
kveðja þennan heim nokkru fyrr en
ónýtur líkami þeirra gefst upp. Menn
skýla sér þá á bak við trúarsetningar og
segja þetta bannað í helgum bókum.
Það er svo sem rétt, að sjálfsvíg eru
bönnuð af menningu flestra þjóða, en
fyrir því eru líka ástæður sem sumar hafa
lítið með nútíðina á Vesturlöndum að
gera. Auðvelt er að færa rök fyrir því, að
bæði kristin trú og islömsk banni mönn-
um að stytta sér aldur og öðrum að
hjálpa fólki við slíka iðju. I þeim trúar-
brögðum, sem ættuð eru af Indlands-
skaga; hindúisma og búddisma, er hins
vegar ekkert bannað, því einstaklingur-
inn er ábyrgur fyrir lífi sínu sjálfur og
refsing gegn illvirki er falin í verknaðin-
um en ekki skikkuð af guði eða einhverri
helgri bók.
Flestir á Vesturlöndum aðhyllast
kristna trú með einum eða öðrum hætti
og því eru það kenningar hennar sem
mynda siðferðilegan ramma utan um
hugmyndir flestra um líf og dauða.
Skoðanir margra á líknardrápum eru því
fyrst og fremst trúarlegar og teknar í arf,
frekar en siðferðilegar og mótaðar af
eigin huga. Umræður um málið eru því
stífar, kreddukenndar og blandaðar ótta.
Þarna er líka rætt um síðasta bannorðið í
vestrænni menningu, sjálfan dauðann,
þetta sem allir óttast og efnahagslífið
byggist á að menn gleymi.
Það má hins vegar færa meira en lítil
rök fyrir því, að eitthvað myndi slakna á
spennunni í fólki og eitthvað draga úr
tómleikanum og óhamingjunni ef hægt
væri að sætta sig við dauðann. Það hefur
lengi verið vitað, að óttinn við dauðann
er helsta rót óhamingju og hamagangs í
heiminum. Það kæmi sjálfsagt illa út fyr-
ir efnahagslífið í landinu ef fólk færi að
sætta sig við dauðann svona almennt, og
færi að vera ánægt með tilveruna. Hluti
af því að sætta sig við þetta gæti, fyrir
marga, verið sú vissa, að ástvinir gætu
hjálpað þeim frá kvalafullu dauðastríði
án þess að eiga refsingu ríkisins yfir
höfði sér, eða fordæmingu þeirra sem
sýsla með siðferði í landinu.
138 HEIMSMYND