Heimsmynd - 01.03.1988, Qupperneq 48

BRAGIJÓSEFSSON
Ég hafði litla matarlyst eina
vikuna, en þá dró ég heilan
hárlokk út úr munninum á mér,
eftir að hafa stungið upp í mig
feitum súpukjötsbita . . . Það má
ekki kvarta undan fæðinu, þá
lendir maður í einangrun.
stað, fá aldrei heimsóknir, hvað þá kven-
fólk, og hafa ekkert að leita. Pað besta
sem þessum mönnum býðst er það sem
þeir fá í fangelsinu; matur, beddi til að
sofa á og sjónvarp til að horfa á. Menn
þurfa ekki að hugsa eða bera ábyrgð á
sjálfum sér, þeir eru vaktir klukkan átta,
það er matur klukkan tólf, og svo fram-
vegis.“
Hann lýsir samfélaginu þannig, að það
sé örsmækkuð mynd af því sem gerist í
þjóðfélaginu. „Þetta er pínulítið samfé-
lag, sem er samsett af mörgum smáhóp-
um ólíkra afbrotamanna. Parna innan
um eru alheilbrigðir menn sem ég myndi
aldrei kalla glæpamenn. Einfaldlega
ógæfumenn, sem detta í það og lenda í
rugli. Hins vegar eru litlir krimmar sem
leita gjarna í menn sem eru þaulreyndir
afbrotamenn, og fá hjá þeim háskóla-
kennslu í afbrotum.14
En þrátt fyrir kynni af ýmsu tagi, er
ekki þar með sagt að andrúmsloftið sé
vingjarnlegt. Samstaðan milli fanga er
nánast engin, að hans sögn, og stöðug
vandkvæði í samskiptum þeirra við
fangaverði.
„Þarna innan um eru fangaverðir sem
eru hreinar perlur, sannkallaðir mann-
vinir, en skemmdu eplin eru líka til stað-
ar. Og það eru menn sem ekki virða lág-
marks mannréttindi, hlusta ekki þegar
maður þarf eitthvað við þá að tala, og
þar fram eftir götunum. Staðreyndin er
sú, að það má afar lítið út af bera til þess
að upp úr sjóði milli fangavarða og
fanga, og sumir fangaverðir njóta þess
hreinlega að ganga svo langt að menn
missi stjórn á sér. Þegar fangi missir
stjórn á sér andspænis fangaverði er
hann í vondu máli, því það er fangavörð-
urinn sem hefur refsivaldið, og hann
skrifar skýrsluna. Það þýðir ekkert fyrir
fangann að mögla, ef hallað er réttu
máli, það er ekkert hlustað á slíkt. En
fangarnir eiga í alls kyns persónulegum
vandamálum. Margir verða fyrir því að
missa konurnar sínar frá sér meðan á
afplánun stendur, þeir fá bæði góðar
fréttir og slæmar inn í fangelsið, og eru
oft af skiljanlegum ástæðum illa undir
það búnir að fást við slíka hluti meðan
þeir eru innilokaðir. Þetta finna sumir
fangaverðir og notfæra sér. Maður skilur
ekki hugarfarið að baki, því í rauninni
þarf ekki mikið að koma til móts viu
fangana til að gera þá ánægða. Hlutur
eins og að setja nýtt áklæði á billjarð-
borðið, svo menn geti haft ofan af fyrir
sér, eða að hlúa að þeirri litlu tóm-
stundaaðstöðu sem er fyrir hendi, ætti
ekki að kosta mikið. Nú, svo ég tali ekki
um almennilegt viðmót og örlítinn skiln-
ing.“
Reglurnar á Litla-Hrauni
kveða á um að fangar skuli
dvelja innilokaðir í klefum
sínum frá klukkan hálftólf á
kvöldin til klukkan átta að morgni. Séu
fangar ekki komnir út úr klefum sínum
og mættir til vinnu klukkan kortér yfir
níu, eru þeir læstir inni allan daginn,
hvort sem um veikindi er að ræða eða
ekki. „Þetta notfæra margir sér í þung-
lyndisköstum. Þá vilja þeir ekkert sam-
neyti við aðra, og eru bara læstir inni í
klefunum. Það þarf ekki nema eitt slæmt
símtal til þess að menn hætti að vinna.
En séu mikil brögð að þessu, enda menn
í einangrun á deild A eða B. Á þeim
deildum eru menn sem ekki geta unnið,
sjúklingar sem eru dópaðir niður. Það er
auðvitað mjög slæmt ef menn hafa ekk-
ert fyrir stafni, það drepur þá niður. Þess
vegna tókum við upp á því nokkrir að
halda keppnismót í billjarð í tómstunda-
herberginu, til að hleypa smá spenningi í
menn, og það var ótrúlega mikil upplyft-
ing meðan á því stóð. Menn höfðu alla
vikuna til að hugsa um næstu keppni,
lögðu á ráðin um hvernig þeir ætluðu nú
að baka þennan eða hinn. Menn hafa
gott af Slíku, því þetta var allt í góðu.“
En tómstundaaðstaðan á Litla-Hrauni
er ekki stórbrotin. Það er umrætt her-
bergi, og svo fótboltavöllur fyrir utan
húsið, sem hann segir að hafi verið gerð-
ur ofan á gömlum öskuhaugum. Þess
vegna vilja sárin gróa illa. „Þar fyrir utan
á klóakið það til að flæða yfir. Þá spring-
ur einhver leiðsla undir vellinum, stund-
um með þeim afleiðingum jafnvel, að
óhroðinn vellur upp um eldhúsgólfið. Til
allrar hamingju er starfsfólkið þó farið
að nota sótthreinsandi efni við ræsting-
arnar, sem það gerði ekki áður.“
En það er fleira að í eldhúsinu, segir
hann. „Maturinn er mauksoðinn og nær-
ingarsnauður. Ég skildi ekkert í því,
fyrst eftir að ég kom á Hraunið, að ég
steyptist allur út í bólum, sem hafði ekki
gerst áður. Læknirinn áleit að það væri
mataræðið, sem væri of einhæft. En við
megum ekki kvarta undan matnum, það
þýðir einangrun. Við eigum þess heldur
framhald á bls. 113
AQ UCIKACK/IVMn