Heimsmynd - 01.03.1988, Blaðsíða 106

VALD ÁN ÁBYRGÐAR
framhald af bls. 14
miðjan febrúar, eða þar til hann kæmi úr
veikindafríi.
Um svipað leyti komst sú saga á kreik
að Alþýðubandalagið hefði í hyggju að
bjóða stuðning sinn við Sverri gegn því
að Geir Gunnarsson yrði bankastjóri
Búnaðarbankans, jafnvel þegar á þessu
ári. Hins vegar hafði áður verið rætt um
að Alþýðuflokkurinn myndi ráðstafa
þeirri stöðu til Kjartans Jóhannssonar.
Tryggvi er ekki trúaður á að þessi saga
eigi við rök að styðjast, og telur að henni
hafi einfaldlega verið komið af stað til að
hafa áhrif á gang mála.
Voru nú veður öll orðin válynd
í bankaráði og bækistöðvum
Sjálfstæðisflokksins. Vitað er
að Árni Vilhjálmsson var
þarna undir miklum þrýstingi frá forystu
Sjálfstæðisflokksins, og þá ekki hvað síst
Þorsteini Pálssyni, sem hafði þegar
þarna var komið sögu fallist á að styðja
Sverri. „Mér er kunnugt um að Árni var
kallaður á fund flokksforystunnar, þar
sem áhersla var lögð á það að forystan
hefði tekið ákvörðun um málið, og þeirri
ákvörðun yrði ekki breytt," segir Tryggvi.
Árni Vilhjálmsson segist hafa gert sér
vonir um að forystumönnum Sjálfstæðis-
flokksins snerist hugur. „Ég hélt satt að
segja að vinnubrögðin spyrðust út og að
til kæmi þrýstingur hins almenna flokks-
manns, nú eða almennings, gegn þessum
aðferðum," segir hann. „Hafi eitthvert
samkomulag verið gert innan ríkisstjórn-
arinnar um pólitíska skiptingu banka-
stjórastóla, sem ég skal ekkert um segja,
þá var ljóst að ég sem bankaráðsmaður
var ekki aðili að því samkomulagi, og
því bar mér engin skylda, hvorki sið-
ferðileg né lagaleg, til að láta undan
pólitískum hagsmunum. Mitt hlutverk
var að huga að velferð bankans, og það
taldi ég mig gera. Um hlutverk banka-
ráða ríkisbankanna, sem og viðskipta-
bankanna, er skýrt kveðið á í lögum.
Samkvæmt þeim skal bankaráð ráða
bankastjóra. Hvert ætti bankastjóri ann-
ars að sækja vald sitt? Til ríkisstjórnar-
innar eða æðstu yfirstjórnar bankans?
Forysta Sjálfstæðisflokksins hefði að
mínu áliti getað tekið sinnaskiptum, og
afsakað vanefndir sínar með þeirri yfir-
sjón að hafa ekki tryggt mitt jáyrði við
slíku samkomulagi, hafi það á annað
borð verið gert.“
En flokksforystan hafði tekið ákvörð-
un, eins og fyrr sagði; ákvörðun sem
ekki varð haggað. Mörgum þótti sem þar
hefði myndast nokkur vegalengd á milli
orða og athafna Þorsteins Pálssonar,
minnugir orða hans í Albertsmálinu
margfræga, þegar hann talaði um sið-
ferðiskröfu nýrrar kynslóðar. Ef höfð
eru auk þess í huga önnur ummæli hans í
bankastjóramálinu, má draga þá ályktun
að Þorsteinn Pálsson hafi á þessu stigi
málsins verið kominn í erfiða stöðu.
En þar sem Þorsteinn og aðrir forystu-
menn Sjálfstæðisflokksins höfðu nú tekið
afstöðu með Sverri Hermannssyni, hefði
það orðið nokkurt áfall fyrir flokksfor-
ystuna ef Sverrir hefði ekki verið ráðinn.
Þorsteinn var þó tæpast einráður, eins og
málum var háttað, enda virtist það koma
honum í opna skjöldu hversu harkalega
málið var knúið fram.
Með því að taka afstöðu með ráðningu
Sverris Hermannssonar má þó segja að
Þorsteinn vinni að minnsta kosti eitt:
hann losnar við Sverri úr pólitíkinni, og í
því er fólgin ákveðin persónuleg lausn
fyrir hann. En eins og marga rekur
minni til, þá gekk á ýmsu í þeirra sam-
skiptum þegar Sjálfstæðisflokkurinn var
að koma sér niður á ráðherraskipan í
kjölfar stjórnarmyndunarinnar á síðasta
ári. Þorsteinn virðist því ekki eiga margra
kosta völ, flokksins og sjálfs sín vegna.
En það var ekki einungis að Þorsteinn
Pálsson væri á þessu stigi farinn að hafa
afskipti af gangi mála. Samkvæmt heim-
ildum HEIMSMYNDAR sat Sverrir
Hermannsson ekki auðum höndum held-
ur. Samskipti þeirra Sverris og Kristins
Finnbogasonar fóru ekki mjög leynt um
þessar mundir, því vitað er að Sverrir
fundaði með Kristni á skrifstofu þess síð-
arnefnda þessa síðustu daga, og það var
altalað í Framsóknarflokknum að Stein-
grímur Hermannsson væri honum með-
mæltur í bankastjórastöðuna. Sverrir ku
meðal annars hafa haldið lokaðan fund
með Kristni Finnbogasyni, Pétri Sigurðs-
syni og Val Arnþórssyni, þar sem lagt
var á ráðin.
Hvort þeir Pétur og Sverrir
hafa þar rifjað upp laxveiði-
sögur frá sumrinu áður skal
ósagt látið, en líklega hefur
leynisamkomulag ríkisstjórnarinnar um
skiptingu bankastjórastóla borið hærra,
því auk stöðu Jónasar Haralz mun staða
Helga Bergs í Landsbankanum einnig
losna innan tíðar, og áðurnefnd staða í
Búnaðarbankanum. Þar af telja fram-
sóknarmenn sig eiga stöðu Helga Bergs.
Ekki verður annað séð en að Sjálf-
stæðisflokkurinn og Framsóknarflokkur-
inn hafi komist að samkomulagi um mál-
ið, og Þorsteinn Pálsson hafi með bein-
um eða óbeinum hætti gengið inn í það
samkomulag.
En þá gerðist það að Árni Vilhjálms-
son, bankaráðsmaður til fimmtán ára,
tók þá örlagaríku ákvörðun að segja sig
úr bankaráði Landsbankans. „Ástæðan
var einfaldlega sú,“ segir hann, „að ég
beygði mig undir vilja flokksforystu
Sjálfstæöisflokksins."
Afsögnin kom mörgum í opna
skjöldu, ekki síst sjálfstæðismönnum,
sem sjálfsagt hefur ekki órað fyrir að
svona færi. Þetta varð til þess að Eyjólf-
ur Konráð Jónsson lét þau orð falla á
aðalfundi fulltrúaráðs Sjálfstæðisfélag-
anna í Reykjavík, að formaður Sjálf-
stæðisflokksins, eða aðrir ráðherrar
hans, hefðu ekkert umboð haft frá þing-
flokknum til þess að semja um nokkurn
hlut varðandi bankastjóramál Lands-
bankans. Hann kvaðst hafa vissu fyrir
því að verið væri að makka með banka-
stjórastöðu Helga Bergs í Landsbankan-
um, sem framsóknarmenn færu ekki dult
með að ætti að falla í hlut Vals Arnþórs-
sonar, stjórnarformanns SÍS, og „ef full-
trúar Sjálfstæðisflokksins í bankaráði
verða neyddir til að styðja hann, er held-
ur farið að syrta í álinn," er eftir honum
haft í Morgunblaðinu. Það kom einnig
fram í máli Eyjólfs Konráðs að hann
myndi gera athugasemdir við vinnu-
brögð og framgang bankastjóramálsins á
þingflokksfundi, vegna þess að Árni Vil-
hjálmsson hefði tilneyddur sagt sig úr
ráðinu.
Um ástæður viðbragða sinna segir
Eyjólfur Konráð:
„Það hefur alltaf verið mitt grundvall-
arsjónarmið að peningastjórn ríkisstofn-
ana skuli ekki lúta pólitískri forsjá. Þeg-
ar ég gerðist varaþingmaður árið 1967
var ég jafnframt varamaður í bankaráði
Landsbankans og stóð til boða að taka
aðalsæti í ráðinu. Ég afþakkaði hvort
tveggja, aðalsætið og varasætið, því mér
fannst það ekki samrýmast að sitja á
þingi, og gegna jafnframt trúnaðar- og
ábyrgðarstöðu innan Landsbankans.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur það á sinni
stefnuskrá að gera bankana að eign
borgaranna en ekki ríkisins, og því eru
þau vinnubrögð sem þarna voru viðhöfð
ekki einungis ógeðfelld, heldur í hróp-
legri andstöðu við stefnumið flokksins.
Ég áleit það eitt mesta áfall sem sjálf-
stæðisstefnan hefði orðið fyrir, þegar
ákveðið var að setja sjálfstæðismann sem
kommissar yfir Byggðastofnun eins og
gerðist árið 1974, þegar Sverrir Her-
mannsson fór þangað inn, og ég hef eng-~
um sinnaskiptum tekið.“ Eyjólfur Kon-
ráð hefur áður rifjað upp þessa atburði, í
fyrsta tölublaði Stefnis á síðasta ári, og
sagði þá:
„Framkvæmdastofnun, þar sem hrossa-
kaupin voru í algleymingi, hefur gert
mikla bölvun . . . Stjórnlyndið hefur síð-
an hreiðrað um sig í þessu kerfi á kostn-
að alþjóðar." Af þessum orðum hans má
auðveldlega ráða, hver örlög hann telur
Landsbankanum búin í ljósi þess sem þar
gerðist.
En með afsögn Árna voru úrslit ráðin.
Staðan í bankaráði var nú þannig, að
Pétur Sigurðsson var fjarverandi, Árni
106 HEIMSMYND