Ársrit um starfsendurhæfingu - 2017, Blaðsíða 15

VIRK
landa og safna þannig saman þekkingu
um þá þætti sem skila árangri. Öll lönd
innan OECD standa frammi fyrir svipuðum
úrlausnarefnum á þessu sviði og þrátt fyrir
að nálgun þeirra sé oft og tíðum ólík þá geta
þau dregið mikilvægan lærdóm af þekkingu
og reynslu hvers annars.
Eins og áður hefur komið fram þá hafa mjög
margar þjóðir á undanförnum árum unnið
að talsverðum breytingum á bæði bótakerfi
og stuðningi við einstaklinga með skerta
starfsgetu. Árangurinn er mismunandi og í
skýrslu OECD frá 2010 er bent á að flestar
þessara breytinga hafi verið til góðs en yfirleitt
hafi þær ekki gengið nógu langt eða nálgun á
verkefnið hafi ekki verið nægilega heildstæð.
Bent hefur verið á að þær þjóðir sem hafa
náð mælanlegum og varanlegum árangri við
að draga úr nýgengi einstaklinga á örorku
hafa yfirleitt nálgast verkefnið á heildstæðan
máta þar sem gerðar hafa verið breytingar
sem snúa að uppbyggingu á framfærslukerfi,
starfsendurhæfingarþjónustu, meiri þátttöku
atvinnurekenda og almennri breytingu á
viðhorfi og vinnubrögðum í samfélaginu.
Í grein eftir Burkhauser og fleiri frá 2014,
sem fjallar um umbætur í Hollandi, Svíþjóð,
Bretlandi og Ástralíu er einnig bent á að
umbætur í stefnu örorkumála sem gerðar
eru án þess að viðurkenna náið samspil
hennar við atvinnuleysi, starfslok, réttindi
á vinnumarkaði, heilbrigðiskerfið og ýmsa
stólpa hins félagslega velferðarkerfis geti
leitt til ófyrirséðrar niðurstöðu og jafnvel
ósjálfbærs vaxtar nýgengis.
Ein af niðurstöðum OECD er að snemmbær
inngrip við veikindafjarveru eru mikilvæg og
að heildstæð stefnumótun er nauðsynleg
til þess að árangur náist, þ.e. að samtímis
því að þjónusta er bætt og hvatning til
atvinnuþátttöku aukin þarf að torvelda/
skilyrða aðgengi að örorkubótum. Það
er ekki nóg að auka þjónustu ef áfram er
auðvelt aðgengi að örorkulífeyri og þar með
lítill fjárhagslegur hvati til vinnu. Þá er bent
á að í ríkjum þar sem vel hefur tekist til við
endurbætur á kerfinu virðist auðveldara
að hindra nýgengi örorku en að koma
þeim sem þegar eru orðnir öryrkjar aftur
á vinnumarkað. Þetta þýðir að til þess að
fækka fjölda á örorkulífeyri þarf að stöðva
nýgengið fremur en að „útskrifa“ þá sem
þegar eru inni í kerfinu. Þess vegna eru
snemmbær inngrip við veikindafjarveru og
öflugt fyrirbyggjandi starf á vinnustöðum
mikilvæg til að koma í veg fyrir skerta
starfsgetu til lengri tíma litið.
Það þarf að skýra og samræma væntingar
og hugmyndir einstaklinga, stofnana,
stuðningsaðila og fyrirtækja varðandi
þátttöku einstaklinga með skerta starfsgetu
á vinnumarkaði. Þetta þarf að endurspeglast
bæði í fyrirkomulagi bótagreiðslna, stuðningi
við einstaklinga og atvinnurekendur og
fyrirkomulagi og nálgun í þjónustu – bæði
starfsendurhæfingarþjónustu og innan
heilbrigðiskerfisins. Þannig er það mikilvægt
að bæði læknar og annað heilbrigðisstarfsfólk
fari varlega í að meta og dæma einstaklinga
út af vinnumarkaði vegna heilsubrests. Vinna
í hæfilegu magni getur oft flýtt verulega fyrir
bata og hún getur einnig verið forsenda þess
að einstaklingar nái að hámarka starfsgetu
sína og möguleika á vinnumarkaði.
Það er brýnt að nálgast þetta verkefni
heildstætt hér á landi. Það að setja eingöngu
mikla fjármuni í endurhæfingu eða innleiða
eingöngu starfsgetumat eru í sjálfu sér góðir
áfangar en duga þó skammt ef ekki er tekið
á öðrum áhrifaþáttum samtímis eins og
komið hefur fram í umfjöllun hér að framan.
Það þarf að móta og setja fram heildstæða
stefnu í þessum málaflokki og tryggja að
þjónustuaðilar, framfærsluaðilar og stofnanir
velferðarkerfisins vinni saman í takt að
sameiginlegri heildarsýn og stefnu.
Í töflunum hér á eftir eru listaðir upp ýmsir
áhrifaþættir sem farið hefur verið yfir í þessari
grein og settar fram tillögur að aðgerðum
sem unnt er að nýta í heildarstefnumörkun
og aðgerðaráætlun á þessu sviði þar sem
markmiðið er að auka atvinnuþátttöku
og lífsgæði einstaklinga sem glíma við
heilsubrest og erfiðar aðstæður.
15virk.is