Hugur og hönd - 01.06.1996, Blaðsíða 11

létta hönd og listrænt handbragð
og notaði svo lítið garn að sá varla
á garnskammtinum, þó að hún
væri búin að sauma stórt sýnis-
horn".
Auður hefur unnið margs konar
handavinnu. Púði með örsmáum
krosssaumi vekur athygli vegna
mynsturs og litasamsetninga. Hún
hefur prjónað mikið úr einspinnu,
kjóla, pils og peysur og farið þá
eftir tískunni hverju sinni. Flest er
það gert án uppskrifta og fyrir-
mynda, hún hannar sjálf sínar
uppskriftir.
Maríuklæðið á Þjóðminjasafni
er altarisklæði frá Reykjum í
Tungusveit og sennilega frá 16.
öld. Höfundur þess er óþekktur,
en listakonunni hefur tekist að
skapa einstakt listaverk. Þegar
Auður sá Maríuklæðið fyrst var
hún í fylgd með móður sinni á
Þjóðminjasafninu. Theodóra
Thoroddsen sýndi þeim ofan í
kistu þar sem það var geymt. Auð-
ur segist strax hafa orðið hrifin af
því. Theodóra var mjög næm fyrir
allri skemmtilegri handavinnu, en
Matthías Þórðarson taldi klæðið
ekki vel gert og unnið af miklum
vanefnum, þar sem það er allt auk-
ið saman úr bótum og mynstrið
gert úr smápjötlum og er það á-
stæðan fyrir því að það var ekki
látið hanga uppi. Síðar var því
sýndur meiri sómi, þegar safnið
var flutt í önnur húsakynni og nú
hangir það meðal höklanna á safn-
inu.
Teiknaði á safninu
Veturinn 1946-47 fór Auður í
Handíða- og myndlistaskólann.
Þar kenndi Valgerður Briem teikn-
ingu. Að áeggjan Auðar fór hún
með nemendur sína á Þjóðminja-
safnið þar sem teiknuð voru upp
gömlu mynstrin og þá teiknaði
Auður Maríuklæðið. Það var mik-
ið og erfitt verk því að klæðið var
svolítið skakkt. Teikningin fyllti
heila teikniblokk.
A árunum eftir stríð voru efni af
skornum skammti í verslunum,
svo ekki reyndist hægt að fá efni,
hér á landi, í sama lit og upphaf-
lega klæðið. Auður ákvað að sitt
klæði skyldi vera nákvæm eftirlík-
ing af Maríuklæðinu, bæði efni og
Auður Laxness.
garn. Hér voru þá eingöngu í tísku
skærir litir, sem minntu ekkert á
litina í klæðinu á safninu. Svo var
það árið 1948 að þau Halldór fóru
utan til fleiri landa að Auður fékk
loks blátt efni í klæðið í Stokk-
hólmi, en enn fengust ekki réttir
litir í myndverkið. Hún komst svo
yfir hvíta einskeftu og rauða efnið
átti hún sjálf.
Tileinkað Halldóri
Árið 1955 hlaut Halldór Laxness
nóbelsverðlaun fyrir skáldverk sín
og af því tilefni vildi Auður, kona
hans, gera eitthvað eftirminnilegt
og Maríuklæðið varð fyrir valinu.
Það er tileinkað Halldóri og gert til
minningar um dvöl þeirra í Sví-
þjóð á þessum tímamótum. Nú
voru litir frumklæðisins komnir í
tísku, svo að hún gat keypt þá alla
í sömu búðinni. Hún átti líka af-
ganga af roði, sem hún hafði feng-
ið á stríðsárunum.
Eftir jólin var Halldór enn er-
lendis í heilan mánuð og var þá
hafist handa við að teikna á bláa
efnið með hvítum kalkipappír. En
það reyndist erfitt, því að efnið tók
ekki við litnum, svo að Auður varð
að þræða allar útlínur á mynstrinu
með elnagarni. Hún segist oft hafa
setið við að sauma fram til klukk-
an tvö og þrjú á nóttunni þennan
mánuð og þegar Halldór kom
heim var klæðið tilbúið.
Nákvæm eftirlíking
Grunnur klæðisins er dökkblár
einskeftudúkur. Það er um 95 cm á
hæð og um 80 cm breitt. Myndirn-
ar eru úr hvítri einskeftu og silki í
ýmsum öðrum litum, lagðar ræm-
um af roði, sem saumaðar eru nið-
ur með forn-íslenskum saumi.
Jesúbarnið og höfuð kvennanna
eru fyllt upp. Konurnar eru allar
með gult, slegið hár og í skósíðum
kjólum. Aðalmynd klæðisins er
ferkantaður reitur, fremur neðar-
lega, og honum er skipt í þrjá jafn-
stóra fleti. I miðreitnum stendur
María mey með Jesúbarnið nakið á
hægri armi. Út frá Maríu stafar
geislum í allar áttir og undir fótum
hennar er hálfmáninn, sem er tal-
inn tákn Maríu. Yfir höfði hennar
er kóróna með tólf stjörnum og
geislabaugur. I öllum hornum
reitsins eru krjúpandi englar og
grunnurinn er þakinn stjörnum.
Beggja megin við Maríureitinn eru
sex reglulegir hringir, sem er
brugðið hverjum inn í annan og
inni í þeim öllum eru myndir. Þar
skiptast á kona, dúfa, rós og
mynd, sem flestir hafa talið fanga-
mark Maríu. Fyrir ofan og neðan
eru sjö sams konar hringir með
sama myndefni. Efst á klæðinu er
svo hringaröð, sem er ólík hinum
fyrri að því leyti að hringirnir eru
mjög óreglulegir að lögun og
myndirnar eru heldur ekki eins.
Klæðið er allt fóðrað með ljósum
einskeftudúk og dúskar sitt hvor-
um megin að neðan, nákvæmlega
eins og á klæðinu á safninu.
Auður ákvað að hnika hvergi
frá myndefni upprunalega klæðis-
ins. Hvers vegna efsti bekkurinn á
Maríuklæðinu á Þjóðminjasafni er
ekki eins formfastur og hinir er
ekki vitað. Flest bendir til þess að
þessi hringaröð hafi verið saumuð
síðast, en það segir ekki alla sögu.
Klæðið hennar Auðar hefur
hlotið verðskuldaða athygli.
Ingiríður Danadrottning var hér á
ferð og sá það á sýningu í Reykja-
vík. Henni þótti mikið til þess
koma, bæði myndefnis þess og
allrar gerðar. Árið 1957 kom Svía-
drottning í heimsókn að Gljúfra-
steini og sá þar Maríuklæðið og
varð mjög hrifin af því, enda er
það listaverk sem ber að varðveita.
Guðrún Hafsteinsdóttir
Ljðsmynd af Maríukiæði:
Guðmundur Ingólfsson / Imynd
Hugur og hönd 1996 11