Hugur og hönd - 01.06.1996, Side 33

Innflutt álnavara árið 1752
Inngangur
I Þjóðskjalasafni eru meðal annarra skjala varðveittar skrár
yfir vörubirgðir í verslunarstöðum frá tímum einokunar-
verslunarinnar (1602-1787). Samkvæmt tilteknum versl-
unarskilmálum skyldi fara fram vöruskoðun í íslenskum
höfnum til athugunar á því hvort aðflutt vara væri ósvikin,
eða varningur hefði skemmst í flutningum. Einnig skyldi
skoða og skrá hvort vörubirgðir frá fyrra ári hefðu skemmst
í húsum yfir veturinn. Sýslumönnum var falið að sjá um
framkvæmd vöruskoðunarinnar (Jón.J.Aðils. 1919:186-87).
I slíkum vöruskrám er upp taiinn varningur af ýmsu tagi,
þar á meðal álnavara og fylgja sumum skránum sýnishorn.
Þessi sýnishorn afinnfluttri álnavöru sem ætluð var landan-
um ífatnað og aðra hluti til gagns og prýðifyrir tvö til þrjú
hundruð árum eru einkar forvitnilegt viðfangsefni fyrir þá
sem rannsaka búningasögu og textílnotkun íslendinga,
reyndar forvitnilegt rannsóknarefni öllum sem gefa sig að
textílsögu.
I eftirfarandi samantekt er fjallað um hluta af álnavöru
sem tilgreind er í vöruskrám frá þeim tíma sem Hörmangar-
ar höfðu Islandsverslunina með höndum; er aðallega ein til-
tekin skrá höfð til hliðsjónar við nánari greiningu á sýnis-
hornum sem fylgja skránni. Frásögnin er í þremur stuttum
greinum eftir þrjá höfunda. Afmarkað rými í blaðinu tak-
markar umfjöllunina, greinarnar eru því einungis glefsur
teknar úr umfangsmeiri ritgerðum og því hætta á að sam-
hengi sé ábótavant. Höfundar vonast samt sem áður til að
greinarnar varpi nokkru Ijósi á gerð og notkun álnavöru frá
fyrri tíð. Sameiginleg heimildaskrá er aftan við síðustu
greinina.
Aslaug Sverrisdóttir
Grindavík og Básendar
Skjalið sem hér er tekið til
lauslegrar umfjöllunar er í
fórum Þjóðskjalasafns ís-
lands merkt: Rentukammer Isl. Jo-
urnal A nr. 1632. Skjal þetta inni-
heldur skoðunargerðir á vörum í
Grindavík og á Básendum, sýnis-
horn af vefnaðarvörum og bréf til
danska Rentukammersins frá
Magnúsi Gíslasyni lögmanni,
skrifað á Bessastöðum 3. ágúst
1752. Skoðunargerðin frá Básend-
um er dagsett 26. júní 1752 og
henni fylgja 10 smá-sýnishorn af
vefnaðarvöru sem hverju um sig
er pakkað inn í litlar pappírsræm-
ur og merkt með tegundarheiti.
Skoðunargerðin frá Grindavík er
dagsett 5. júlí 1752 og henni fylgir
pappírsörk með 27 ásaumuðum
vefnaðarsýnishornum, fremur
smáum, eða 5-6 cm á breidd og
1,7-2,5 á hæð. Við hlið þeirra er
skrifað tegundaheiti nema við tvö
er skrifað verðgildi þeirra. Þetta
eru því sýnishorn af þeim inn-
fluttu efnum sem voru til sölu í
krambúðunum í Grindavík og á
Básendum þegar skoðunargerð-
irnar fóru fram. Hér er einkum um
að ræða þykk, einlit ullarefni af
mismunandi gæðum auk hör-,
bómullar- og plussefna. Þessi sýn-
Mynd 1.
Sýnishorn af
álnavörum með
skoðunargerð í
Grindavík 1752.
Hugur og hönd 1996 33