Íslenskar landbúnaðarrannsóknir - 01.09.1980, Page 22

20 ÍSLENZKAR LANDBÚNAÐARRANNSÓKNIR
um hafa verið skilgreind tólf gróðurhverfi,
grasafræðilega, og stinnastör er ríkjandi í
átta gróðurhverfum (Steindór Stein-
DÓRSSON, 1974).
Runnaheiði (kvistlendi)
Runnaheiðin, sem ásamt nokkrum öðrum
gróðurfélögum er oftast nefnd mólendi,
er ein af útbreiddustu gróðurlendum
landsins. Er hana bæði að finna á láglendi
og í hálendi, þótt með nokkrum öðrum
svip sé í hálendinu, eins og bent verður á
síðar. Runnaheiðin er þurrlend, jarðvegur
oft þykkur, stundum mjög þykkur, og
yfirborð meira eða minna þýft og ætíð
stórþýft, þar sem jarðvegur er þykkastur
og rakastur. A hálendinu er það þó miklu
oftar það, sem kalla má nabbaþýft, en þar
er þá jarðvegur þunnur og í þurrasta lagi,
og er þá ekki langt yfir í mosaþembuna.
Oft er þýfið ekki stærra en svo, að aka má
um það á bílum. Gróðurbreiða runna-
heiðarinnar er misjafnlega samfelld. Fer
það eftir staðháttum, þúfnastærð, en þó
einkum hversu landið er áveðra. Þar sem
næðingasamt er, verða löngum rofskellur
utan í þúfnakollum höfuðvindáttar megin.
Gætir þess mjög á útskögum, t. d. Mel-
rakkasléttu.
Stærð þýfis fer, eins og áður segir, mjög
eftir rakastigi jarðvegs og þykkt. Þá getur
og landslag átt nokkurn þátt í því. Þar sem
ásar og holt liggja að mýrlendi, er venju-
lega jaðarbelti (sjá síðar) næst mýrinni og
oft flag innan við það upp að ásrótunum.
En annars tekur við stórþýfður mór neðst í
áshallinu, en þýfið smækkar upp eftir
ásnum, og mórinn er nabbaþýfður eða
nær sléttur á áskollinum, ef hann er þá
ekki blásinn niður í mel. Eitt enn, sem
skapar stórþýfið utan í ásum og hæðum, er
jarðvegssigið, og má sjá það á lögun þúfn-
anna, að þær verða aflangar samhliða
lengdarás hæðarinnar. Snjólag í runna-
heiðinni er mjög breytilegt, og fer það al-
gerlega eftir staðháttum. Venjulega er það
þó minna en í meðallagi, og í stórþýfi eru
þúfnakollarnir löngum snjólausir, enda
þótt þykkt snjólag liggi lengi í lautum. Af
snjólaginu svo og misjöfnu rakastigi og
skjóli þúfna og lauta verður oft allveru-
legur gróðurmunur í þeim. Harðgerðustu
tegundirnar skipa sér á þúfnakollana, en
hinar kulvísari í lautirnar. Einnig er jafn-
an nokkur þroskamunur tegundanna eftir
því, hvort þær njóta skjóls lautarinnar eða
berjast við harðviðrið uppi á þúfnakollin-
um. Þess má og geta, að meðan vetrarbeit
var stunduð, mæddi miklu meira á þúfum
en lautum, sem lágu undir snjó, þegar
þúfnakollar voru auðir að mestu. Ekki sízt
gerðist þetta á vorin, því að þá voru
þúfnakollarnir oft fyrstu hnjótarnir, sem
komu undan snjó, og féð gekk hart að,
þegar hart var í ári. Blástursrof utan í
þúfum eiga að nokkru leyti rót að rekja til
beitarinnar.
Runnaheiðin skiptist eftir gróðurfari og
tegundum í fjórar undirdeildir, hver með
fleiri eða færri gróðursveitum.
Lyngheiði
Aðaltegundir hennar eru smárunnar af
lyngætt og rjúpnalauf. Mjög eru gróður-
sveitir lyngheiðarinnar skyldar, og má
heita, að einkennistegundir þeirra finnist í
nær öllum gróðurhverfum hennar, en það,
sem skilur á milli hverfanna, er magn teg-
undanna á hverjum stað. Tegundin er
drottnandi í einu hverfinu, en sést ef til vill
aðeins í öðru. En það eru drottnandi teg-
undirnar, sem gefa hverfinu svip og eru
mestar að magni og þekja mest.
Ein algengasta tegund lyngheiðar er