Íslenskar landbúnaðarrannsóknir - 01.09.1980, Page 30

28 ÍSLENZKAR LANDBÚNAÐARRANNSÓKNIR
sums staöar í hálendinu, eins og þegar er
getið. öll tún landsins eru graslendi, þótt
það sé að vísu oftast tilbúið með ræktun.
Þá er melgrassveilin H4 tekin hér með
graslendi, þótt hún heyri raunverulega til
sandgróðri, því að melur vex naumast
nema í lausum, fjúkandi sandi. Oft heyrir
hann til strandgróðrinum, enda þótt víð-
áttumikil melalönd séu langt frá sjó og
meira að segja langt inni í hálendinu.
Melurinn heftir sandfok, svo að utan um
SNJÓDÆLDIR
Þess hefur þegar verið getið, að snjóalög á
vetrum hafa margvísleg áhrif á þrif gróð-
ursins og hvernig tegundir skipa sér
saman í gróðurhverfi og gróðurlendi.
Skýrust verða þessi áhrif snjólagsins í hin-
um svonefndu snjódældum. En til snjó-
dældagróðurs teljast þau gróðurfélög, sem
fram hafa komið við það, að vetrarsnjór-
inn hefur verið óvenjulega þykkur og legið
lengi fram eftir vorinu, mun lengur en í
aðliggjandi gróðurfélögum. Þar sem þetta
verður, einkum þar sem dældir eru í
landslagi, stundum jafnvel heilir dala- eða
skarðabotnar, hefur nafnið snjódæld verið
tekið upp. í gróðurkortagerðinni hefur þó
hugtakið verið þrengt nokkuð frá því, sem
það er víðtækast hjá gróðurfræðingum,
svo að raunar eru hér ekki kallaðar snjó-
dældir, fyrr en snjórinn liggur svo lengi, að
vaxtartími plantnanna að sumrinu styttist
verulega. Af þessu leiðir, að ein deild snjó-
dældanna, sem ég hef í fyrri ritum
lýst undir nafninu lyngdœldir (SteindóR
Steindórsson, 1964 og 1974) með aðal-
bláberjalyng sem einkennistegund er ekki
talin með hér, en talin til mólendis. Er það
að vísu í samræmi við ýmsa skandinavíska
gróðurfræðinga. Má m. a. réttlæta það
melskúfana hlaðast stórar þúfur eða hólar.
Eru melalöndin því ætíð óslétt yfirferðar.
Jafnskjótt og sandfokið heftist, taka ýmsar
tegundir að festa rætur í skjóli melsins.
Eru þar að jafnaði fyrstar túnvingull og kló-
elfting. Njóti melalönd friðunar um árabil,
breytast þau smám saman í graslendi, þar
sem túnvingull er aðaltegundin, en eftir
því sem gróðurinn þéttist, hverfur melur-
inn að mestu eða öllu leyti.
með því, að lyngdældirnar eru mjög oft
svo litlar að flatarmáli, að þær yrðu ekki
greindar frá mólendinu, sem að þeim
liggur á kortum.
Langvinnur og djúpur snjór er á marga
lund hagstæður gróðri. Hann veitir skjól
fyrir frostum og næðingum vetrarins.
Hitastig jarðvegsins verður hærra en á
berangri, svo að dregur úr frosti í jörð. Þar
sem stórfenni leggur í fyrstu snjóum á
haustin, fellur snjórinn oft á nær þíða jörð,
og hún helzt þíð að mestu allan veturinn.
Og þó að skaflinn í snjódældinni leysi ekki
nema fáum dögum seinna en í landinu í
kringum hana, getur það nægt til að hlífa
nýgræðingnum fyrir næturfrostum og
vornæðingum. Er það og ljóst, að oft er
meira af suðlægum og kulvísum tegund-
um í snjódældum en utan þeirra. En þar
við bætist og, að í snjódældinni er lengst-
um skjól og jarðvegur hæfilega rakur. Á
þetta einkum við um snjódældir um neð-
anverðar hlíðar. En þessi áhrif snjólagsins
má raunar sjá í öllu þýfðu mólendi á gróð-
urmun þúfna og lauta, eins og áður er á
minnzt.
En á fleira er að líta. Snjórinn getur
einnig haft lamandi áhrif á gróðurinn; ef