Íslenskar landbúnaðarrannsóknir - 01.09.1980, Síða 80

78 ÍSLENZKAR LANDBÚNAÐARRANNSÓKNIR
Þessi greining er þó aðeins á byggðakort-
um.
Auk greiningar gróðurhverfa og gróð-
urþekju er lítt grónu eða ógrónu landi
skipt og mörk þess dregin á vettvangs-
kortið, og verður það ekki allt tíundað hér,
en vísað til I. töflu. Rétt er þó að nefna
nokkur atriði. Hraun eru alltaf skráð og
afmörkuð, hvort sem þau eru gróin eða
ógróin, og eru þau sýnd með sérstöku
mynztri á gróðurkortunum. Flár eru
auðkenndar með sérstökum merkjum,
sem tákna freðmýrarústir. Afréttargirð-
ingar, skógræktar- og landgræðslugirð-
ingar, girðingar og mörk þjóðgarða og
friðaðra svæða eru einnig dregin á vett-
vangskortin. Ógreinilegir vegir og bíl-
slóðir eru merkt á vinnukortum og einnig
breytingar á vegum, sem orðið hafa, eftir
að loftmyndir eru teknar. Þótt gróður- og
landgreining sé drýgsti hluti vettvangs-
vinnunnar, er einatt tímafrekt að merkja
girðingar, teikna breytingar á vegum og
afrennsli af landinu, þar sem farvegum er
breytt með framræslu, og staðsetja, mæla
og teikna nýræktir og tún, sem ræktuð
hafa verið, eftir að loftmyndir af svæðinu
voru teknar. Vettvangsvinnan gengur því
mun hraðar, ef myndir eru nýjar.
Við gerð byggðakorta (1 : 20 000)
kemur sitthvað fleira til. Nöfn býla eru
skráð og staðsetning íbúðarhúsa á jörðum
í ábúð. Tekið er fram, ef býli eru í eyði, og
eru nöfn þeirra skráð, þegar kortin eru
prentuð, en tákni fyrir íbúðarhús er
sleppt. Þar sem um samfellda byggð er að
ræða, t. d. þorp, eru dregin mörk við jaðar
slíkrar byggðar. Gróið land í þorpum og
kaupstöðum er sjaldnast annað en tún,
garðar og ónotað byggingarland og er ekki
sýnt á gróðurkortum.
Ræktað land er allt haft í einum flokki,
en það er tún, kálgarðar, nýræktir, fóð-
urkálsskákir, akrar og þess háttar land.
Sums staðar, til dæmis með Hvítá og
Norðurá í Borgarfirði, eru eggsléttir vall-
lendisbakkar, sem bændur hafa borið á
um langt skeið. Þar eð enginn munur er á
tegundasamsetningu á slíkum bökkum og
túnum og kalla má, að þar ríki túngresi,
hefur þótt rétt að telja þá með ræktuðu
landi. Gróðurfar ræður, en ekki, hvort
landi hefur verið bylt.
Landamerki jarðeigna, hreppamörk,
sýslumörk og mörk kaupstaða hafa til
þessa nær einvörðungu verið sett á
byggðakort. Þó hefur það einnig verið gert
á fáeinum hálendiskortum (1:40 000),
t. d. blöðum 132 (Botnsheiði) og 133
(Þingvöllum). Er þá um að ræða hálend-
iskort, sem ná niður í byggð eða þar sem
land til fjalla skiptist á milli jarða, en ekki
afrétta, og þar sem ætla má, að einhver bið
verði á því, að gefin verði út kort í stærri
mælikvarða.
Þinglýst landamerki eru sett á vett-
vangskortin í samráði við bændur og aðra
landeigendur, sem eiga lönd, er liggja
saman. Auk loftmynda eru notuð önnur
gögn, og eru landamerkjabréfhelzt þeirra,
en landskiptagerðir eru líka notaðar, þar
sem landskipti hafa farið fram, eftir að
landamerkjabréf voru gerð. Þá verða ör-
nefnaskrár oft að gagni við skráningu
landamerkja. Þeirri meginreglu er fylgt,
að einungis þau landamerki, sem hlutað-
eigandi aðilar eru sammála um og þing-
lýst hefur verið, eru sett á gróðurkortin.
Það skal þó tekið fram, að jarðamörk eða
mörk jarðeigna og sveitarfélaga, sem birt
eru á gróðurkortum, hafa að dómi Rann-
sóknastofnunar landbúnaðarins ekki sama
gildi og landamerkjabréf og önnur opin-
berlega staðfest skjöl, þótt þau séu merkt