Íslenskar landbúnaðarrannsóknir - 01.09.1980, Blaðsíða 146

144 ÍSLENZKAR LANDBÚNAÐARRANNSÓKNIR
HeildarQöldi fóðureininga á afréttinum
er 5 703 305, og fjöldi nýtanlegra fóður-
eininga er 1 462 685. Reiknað beitarþol
mælt í þölda beitardaga er fundið með því
að deila dagsfóðursþörf eins sumarær-
gildis, eins og það er skilgreint á xx. bls,. í
Qölda nýtanlegra fóðureininga.
í grein Gunnars Ólafssonar er sýnt,
hve mikið fóðurþörf ær og lambs
breytist með vaxandi þyngd, lambaþölda
ærinnar og lengd beitartímans. 13. töflu er
sýnt útreiknað beitarþol Gnúpverjaafrétt-
ar miðað við þau fjögur dæmi um fóður-
þörf, sem eru á bls. 132 og 133.
Samkvæmt þessum niðurstöðum þarf
hvert ærgildi í dæmi (1) 3,1 hektara al-
gróins lands yfir beitartímann, í dæmi (2)
2,4 hektara, í dæmi (3) 4,0 hektara og í
dæmi (4) 3,3 hektara. Þetta er hið út-
reiknaða beitarþol Gnúpverjaafréttar, og
það bendir til þess, að beitiland afréttarins
sé nokkru betra en að jafnaði gerist á há-
lendi landsins. Ástand gróðurs á Gnúp-
verjaafrétti er allgott miðað við ýmis önn-
ur afréttarlönd, og ætla má, að gróður í
Þjórsárverum sé í jafnvægi. Aðrir hlutar
afréttarins bera hins vegar víða merki um
ofbeit og því meiri sem nær dregur byggð.
Þar væri unnt að auka gæði gróðurlendis-
ins til muna með lítilli beit um tíma.
Útreikningar á beitarþoli byggjast á
þeirri forsendu m. a., að búféð dreifi sér
um allan afréttinn og nýti öll gróðurlendi
hans. Þannig er þetta hins vegar ekki í
reynd. Fé, sem er ekki beinlínis haldið til
haga, dreifist ekki jafnt. Það heldur sig á
sérstökum kjörsvæðum og gróðurlendum,
sem það þrautnagar, áður en það leitar á
aðrar slóðir. Þau svæði verða að sjálfsögðu
einkum út undan, sem eru fjærst byggð,
enda þótt gróður þeirra geti borið af öðr-
um gróðri afréttarins vegna þess, hve lítið
hann hefur verið nýttur. Sem dæmi um
þetta má taka Þjórsárver, sem eru, eins og
áður greinir, með gróskumestu gróður-
lendum hálendisins.
Aðrar ástæður, eins og illfær vatnsföll
og aðrar torfærur, geta líka valdið fénu
erfiðleikum við að komast um afrétti.
Þessi ójafna nýting veldur því, að raun-
verulegt beitarþol er oftast mun minna en
hið útreiknaða, og á meðan ekki er tekin
upp stjórn beitar, verður að taka tillit til
þessa við nýtingu beitilands. Það er
breytilegt eftir aðstæðum hversu mikið
þetta rýrir beitarþol landsins.
Við lokaákvörðun á beitarþoli þarf auk
þessa að taka tillit til ýmissa annarra at-
riða, sem geta haft mjög veruleg áhrif á
raunverulegt beitarþol landsvæða: a) Á-
stand gróðurs, þ. e. a. s., hvort gróðurinn
virðist vera í jafnvægi, í afturför eða í
framfor. Ef ástandið er mjög slæmt, kann
að vera nauðsynlegt að beita landið minna
en svarar til beitarþols eða jafnvel friða
það með öllu, meðan verið er að bæta
landgæði að nýju. b) Hvort og hve mikil
bein gróðureyðing er af völdum vatns og
vinda. Land, sem er að eyðast, á að sjálf-
sögðu ekki að beita, því að beitin kemur í
veg fyrir sjálfgræðslu og dregur mjög úr
árangri af landgræðslustarfi. Stundum
getur verið nægilegt og unnt að friða
eingöngu það eða þau svæði, sem eru að
eyðast, en oft er óhjákvæmilegt af tækni-
legum og hagkvæmnisástæðum að friða
víðáttumikil svæði og þar með hindra beit.
c) Fyrri beitarsaga landsins og afurðir
búfjárins. d) Hversu aðgengilegt beiti-
landið er og auðvelt að komast um það,
eins og að framan greindi. e) önnur við-
horf til landnýtingar.