Studia Islandica - 01.06.1983, Page 17

15
margur hyggur meðal fólks sem talið er heilbrigt. (Honko
1973, 31-32). Sumir eiga vanda til ofskynjana og eru taldir
skyggnir. (Sydow 1935, 107).
Ýmsar ytri aðstæður geta orðið þess valdandi, að fólk
sem ekki er skyggnt sér ofsjónir eða verður fyrir öðrum
ofskynjunum. (Sydow 1935, 108). Sótthiti veldur oft of-
skynjunum, en þær koma a.m.k. stundum áður en mann-
inum fer að líða illa og hann gerir sér grein fyrir að hann
sé veikur. Það hefur stuðlað að því að breiða yfir orsaka-
samhandið. Það má láta sér detta í hug að Fróðárundur
séu að einhverju leyti á þennan hátt til komin. Föstur og
næringarskortur yfirleitt geta lika valdið ofskynjunum,
sömuleiðis áfengisneysla.
Misskynjanir (illusioner) kallast það, þegar raunveruleg
skynhrif eru mistúlkuð. Þegar við skynjum umhverfi okkar
gerist það fyrir samverkan tveggja þátta, annars vegar eru
áreiti (stimuli) úr umhverfinu, en hins vegar túlkun þeirra
af hálfu hugans og viðbót upp í heildarmynd (kompletter-
ing). (Honko 1973, 21—25). Sjónskynið getur t.d. aðeins
greint glöggt lítið svið í einu, og þegar við sjáum einhvem
hlut og berum kennsl á hann njótum við til þess stuðnings
sjónminnisins. Þannig má segja að sjónskynið flytji upp á
yfirborðið myndir sem þegar em geymdar í huga okkar,
mismunandi myndir m.a. eftir hugmyndaheimi viðkom-
andi, þ.á m. hjátrú hans. En þessar „myndir“ eru huganum
mistiltækar eftir ástandi hans hverju sinni, m.a. eftir þvi,
við hverju maðurinn býst. Þessi huglægi þáttur skynjunar-
innar er því gildari, því meira tilfinningarót sem er á við-
komandi manni.
Gott dæmi um þetta bendir Honko á (1973, 20-21).
Lögreglan var að leita að tveimur mönnum sem vom
taldir vera á eyju nokkurri, vopnaðir rifflum. Einn lög-
regluþjónn átti að leita á grýttri ströndinni. Skyndilega
sá hann liggjandi mann sem miðaði riffli á hann. Kastaði
hann sér niður bak við stein og bjóst við að heyra kúlumar
hvína í kringum sig á hverju augnabliki. En ekkert gerðist.