Studia Islandica - 01.06.1983, Side 125

123
25) Eldur var einnig taliim ráð gegn sjúkdómum að fornu. 1 Lodd-
fáfnismálum (137. er. Hávamála) er eldur t.d. talinn taka við
sóttum. Leifar þeirrar trúar virðast hafa varðveist hérlendis fram
á 18. öld a.m.k. (Clafur Briem 1953, 165-66). Eldurinn var m.a.
talinn vemd gegn þeim illu vættum, sem yllu sóttum. (5. kafli).
Stundum var „lækningin" fólgin í því að brenna eitthvað, sem
tilheyrði hinum sjúka, hár, neglur, föt o.fl., eða að hrenna læknis-
lyfið eða þann hlut, sem til lækninganna var hafður, svo sem
muni með galdrastöfum. (Reichborn-Kjennerud I 1927, 165).
En a.m.k. eins og sagt er frá Fróðárundrum hér er það greini-
lega tortiming rekkjubúnaðarins, sem máli skiptir, ekki aðferðin,
og rekkjubúnaðurinn virðist ekki hafa verið nánar tengdur sótt-
inni en öðrum þáttum undranna, sbr. t.d. selinn.
26) Jacoby (1913) heldur því fram, að réttarhöldin að Fróðá séu
kirkjulegs eðlis, sprottin upp af særingum kaþólsku kirkjunnar.
Máli sínu til stuðnings bendir hann á réttarhöld ábóta yfir djöfli,
sem kvaldi nunnu í Köln 1499. En dæmið frá Fróðá er allt ann-
ars eðlis, þar eru allir aðilar málsins veraldlegir og presturinn
kemur ekki við þann þátt.
27) Ég efast um að það sé rétt hjá Einari 01. Sveinssyni (EÖS, 152),
að hér muni messa hátíðleg tákna „missa solemnis". Við þá
messugerð þurfti aðstoð djákna og súbdjákna, og messa almennt
var stundum kölluð „missarum sollemnia".
28) Umskipti við kristnitöku virðast koma fram viðar í sögunni en
í Fróðárundraþætti. Þannig segir um Þránd stíganda (E 165)
að hann „var kallaðr eigi einhamr, meðan hann var heiðinn, en
þá tók af flestum trollskap, er skírðir váru.“ Þrándur var óhemju
fljótur í ferðum utan af Nesi til Snorra goða í Tungu í Dölum.
Þykir Einari Öl. liklegast að nokkuð sé dregið úr fomeskjunni í
frásögninni af Þrándi (EÓS, xxvii), og á þá væntanlega við, að
Eyrbyggjuhöfundur hafi „ritskoðað“ munnmælin. Finnst mér
það sennilegt.
29) Þessi kristilegi skilningur njörvar Fróðárundraþátt við næsta
kafla á undan, þar sem segir frá kristnitökunni, en jafnframt er
bent á prestafæð, sem á sinn þátt í afturgöngunum (8.2.). Ymis
efnisatriði þess kafla eru forsenda annarra í Fróðárunchaþætti,
eins og Einar 01. Sveinsson hefur bent á. (EÓS, xxxvii nmgr. 2).
Lýsing ýmissa aðalpersóna Fróðárundraþáttar er í fullu sam-
ræmi við aðra hluta Eyrbyggju. Þóroddur skattkaupandi er hinn