Rit Mógilsár - 2013, Síða 51

Rit Mógilsár 27/2012 51

sem áttu upptök sín við rætur
Heklu (1. mynd). Helmingur
lækjanna rann um skógivaxin
vatnasvið á meðan hinn
helmingurinn rann um svæði
sem hafa mátt þola mikinn
uppblástur og gróðureyðingu í
gegnum tíðina (2. mynd).
Hlutfall gróðurþekju á vatna-
sviðum lækjanna sem runnu
um birkiskógana var um 50%
en aðeins um 5% uppblásnu
vatnasviðanna voru þakin
gróðri, og einkenndust þau
svæði á því að gróðurinn var
nær alfarið næst lækjunum.
Til að mæla magn þess lífræna
efnis sem berst í lækina í
náttúrunni voru grafnar 10
fötur í bakka lækjanna, þannig
að brún þeirra nam við yfirborð
lækjarbakkans (sjá 2. mynd).
Því efni sem barst í föturnar
var safnað og þurrvigt þess
mæld.
Til að kanna hraða niðurbrots
lífræna efnisins í vatninu var
notuð svokölluð laufpoka
aðferð (e. litter bag). Þar var
visst magn birkilaufs sett í
tvær mismunandi gerðir
nælonpoka sem síðan voru
settir ofan í lækina. Þessir
pokar voru hannaðir þannig að
önnur gerðin hindraði aðgang
smádýra að efninu (fínir; 4.
mynd) en aðgangur að lífræna
efninu var smádýrum frjáls í
hinni (grófir; 4. mynd). Eftir 52
daga voru pokarnir teknir upp
úr lækjunum, efnið úr þeim
vigtað og þau smádýr sem
fundust í grófu pokunum
greind. Auk þess var lífríki
lækjanna sjálfra kortlagt þar
sem öllum smádýrum af botni
var safnað, þau greind til
tegunda og fæðuhópa (Gintare
Medelyte, 2010).
3. mynd. Meðalhlutfall gróðurþekju (%) á
vatnasviðum lækjanna sem rannsakaðir voru.
Grófir
Fínir
4. mynd. Laufpokarnir sem notaðir voru í
rannsókninni voru tvennslags. Grófir hleyptu
smádýrum að lífræna efninu sem sett var í pokana
en fínu pokarnir hindruðu aðgang smádýra að
efninu.
5. mynd. Magn lífræns efnis (y-ás) sem flyst af
landi ofan í lækinn á hverju ári flokkað eftir
efnisgerð. Lóðréttir armar sýna staðalskekkju
meðaltalanna (n=4).