Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2010, Blaðsíða 37

Byggðin sem hvarf
veldi Sigfusar Sveinssonar vegnaði betur, því
hann stóð í stórframkvæmdum áfram, m.a.
myndarlegri útgerð síldarskipa, en lést á besta
aldri frá sínum miklu umsvifum.
Þegar þessi uppritj un heimskreppunnar
miklu 1930 - 1940 er fest á blað á vormán-
uðum 2009 eru ráðamenn á Islandi enn að
glíma við sinn hluta af nýrri heimskreppu
og sér ekki fyrir endann á henni. Um þessi
nýju ósköp gaukaði vinur minn Gestur í Vík
að mér eftirfarandi stöku á dögunum og læt
ég hana flakka í þessu samhengi:
Auðvald reynist enn til meins
aldir, daga, nætur.
Kreppur þróast alltaf eins,
eð/i, kjarni, rætur.
Hins vegar ber þess að geta að einstaklings-
framtak hinna mörgu smáu var alla tíð veiga-
mikill þáttur í atvinnulífi Norðfirðinga og
síðar athafnir ýmis konar félagssamtaka sem
og bæjarfélagsins, og varð því sýnilegra sem
leið á árin upp úr 1930 og lengst af síðan.
Fjöldi manns rak eigin útgerð fiskibáta af
ýmsum stærðum og gerðum og rakti sína sögu
til upphafsára þorpsmyndunar. Eitt sterkasta
einkenni í svipmóti byggðarinnar var hin
mikla mergð sjóhúsa með litlum bátabryggjum
framundan sem röðuðust á strandlengjuna alla
að heita má. Oft voru íbúðarhús smáútgerð-
armannanna steinsnar ofar en sjóhúsin og
bryggjurnar. Sjávargatan var þá fáein skref og
stutt á vinnustaðinn. En að því kom að þetta
fyrirkomulag smáútgerðar dróst saman í raun,
þótt sjóhús og bryggjur héngju uppi lengur en
þörf krafðist. Þessi mannvirki höfðu á sinni
tíð sína „nytjafegurð“ og var vel við haldið,
en að því kom að notkunarleysið breytti sjó-
húsum og bryggjum í hryggðarmynd. Lifandi
dæmi um útgerðaraðstöðu fyrri tíðar sjást
ekki lengur. Þeim hefur öllum verið eytt. Ef
ekki væru ljósmyndir Bjöms á Bakka og fleiri
góðra myndatökumanna væri svipmót þess-
ara mannvirkja ósýnilegt augum síðari tíma
kynslóða.
Búendur í Vindheimi og Miðhúsi, Hall-
dór, Elías og Magnús stunduðu ekki sjó þegar
ég fór að muna. Þó þykist ég hafa heyrt að
Asmundur Jónsson og Halldór hafi fyrr á tíð
róið til fiskjar frá Vindheimi á eigin bátum.
Það þykir mér raunar líklegt. En ekki man
ég eftir neinum ummerkjum um sjósókn firá
Vindheimi, s.s. leifum af sjóhúsi eða bryggju.
Ekki var annað bátsflak þar í fjömnni en af
„Arthúri“, sem Sigfúsarverslun átti og grotn-
aði þama niður, okkur smástrákum til mik-
ils unaðar sem leiksvið sjósóknar á þurru
landi.
Þegar kom út fyrir Naustahvammslæk og
Neskaupstaður tók við urðu þau umskipti á
atvinnuháttum að menn sóttu flestir afkomu
sína meira til sjósóknar og útgerðar en landbú-
skapar, en blönduðu þessu saman í eðlilegum
hlutföllum. A sjávarbýlum, sem urðu til í
Naustahvammslandi á fyrri hluta 20. aldar,
voru húsráðendur oft nefndir útvegsbændur.
Sú nafngift gilti þó ekki um alla heimilisfeður,
því að þar bjuggu margar fjölskyldur dag-
launamanna, verkamanna og sjómanna, sem
hvorki stunduðu eigin útgerð né landbúskap.
Ekki skorti á að þarna væri margt bama og
unglinga, reyndar fólk á öllum aldri. Arið
1940 telst mér til að um 85 manns hafi átt
heima í því byggðahverfí sem hér um ræðir
milli Vindheims og Skuldar.
Naustahvammur
Mér er vandi á höndum þegar kemur að því
að segja frá því hvað átt er við þegar talað er
um Naustahvamm eða Naustahvamma eins
og sagt var fyrr á tíð. Naustahvammur er
ekki bara Naustahvammur! Naustahvammur
merkir svo margt þegar horflt er til sögunnar
langt aftur. En þegar ég þrengi sögusviðið til
uppvaxtarára rninna þá er Naustahvammur
tvennt: a) Hús og jarðnæði Þorleifs Asmunds-
sonar bónda þar og Maríu Aradóttur. Eg sé
35