Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2010, Blaðsíða 41

Byggðin sem hvarf
Fóðurmjöls- og síldarverksmiðjan („ Gúanóið “) leit svona út um miðjan 4. áratug 20. aldar. Hún var upphajlega
reist 1927, eign Þjóðverja að nafni dr. Paul, sem rak jyrirtœkið í fimm ár og komu Norðmenn mikið við þann
rekstur. Aðalverksmiðjuhúsið (vélasalur) ber á þessari mynd upphaflegt svipmót. Siðar áttu eftir að verða miklar
breytingar á húsum og skipulagi og nýtingu svœðisins í samrcemi við þróun starfseminnar. Snjóflóðið mikla 20.
des. 1974 breytti staðarmyndinni verulega. Ljósmyndari: Sveinn Guðnason, Eskifirði. Eigandi myndar: Skjala- og
myndasafn Norðjjarðar.
Maríu Aradóttur og Þorleifs Ásmundssonar og
hlaut nafnið Vilhjálmur Norðfjörð, hinn var
sonur Gyðu Aradóttur og Ragnars Bjarnasonar
og fékk skírnarheitið Gestur Janus. Janus-
arnafn hafði aldrei heyrst á Austíjörðum í
mannaminnum, en tengdist ættmennum Ragn-
ars syðra. Mér skilst að Gestur Janus gegni
í daglegu tali Janusarnafni, en börn hans eru
Gestsbörn.
Nú hef ég lýst því hvað Naustahvammur
merkti og var í ungdæmi mínu, þ.e. hús og
heimili Þorleifs og Maríu ogútvegsbýli Ragn-
ars og Gyðu. En hér er bara hálfsögð sagan.
Naustahvammur var frá fomu fari býsna land-
stór jörð, þótt hún væri hjáleiga frá höfuðbói-
inu Nesi. Hvergi hef ég séð í gömlurn plöggum,
hvar skil vom milli Ness og Naustahvamms,
enda óþarft talið að greina mörk milli höf-
uðbóls og hjáleigu. En eins og landamerki
milli Ness og Ormsstaða voru um Nausta-
hvammslæk, þá er ljóst að Naustahvammur
átti þar sín innmörk, en spyrja má hvar vom
útmörk hjáleigunnar, skilin milli höfuðbóls
og hjáleigu. Slíkt kann að vera álitamál, en
fyrir mér liggur svarið ljóst fyrir. Hjáleigan
Naustahvammur markaðist af Naustahvamms-
læk að innan (vestan) og læk þeim sem rann
í mínu minni milli Götu Jóns Einarssonar og
Gúanóverksmiðju dr. Pauls sem reist var 1927
og starfaði til 1931, en varð úr því athafna-
svæði Fóðurmjölsverksmiðju Norðijarðar
og fískvinnslu SUN. Eftir skráðum heim-
ildum er næsta víst að Naustahvammur náði
út að ofannefndum læk, en þar utan við hefst
Nesströnd. Sagt er í skráðri staðarlýsingu að
verksmiðja dr. Pauls sé á Nesströnd.
Þegar menn hafa gert sér þessi mörk Ijós,
er sýnt að Naustahvammur er ekki bara það
sem heyrði til Þorleifí og Ragnari. Þeir sátu
einungis hluta Naustahvammsjarðar. Svo ég
nefni býlin sem nöfn höfðu í minni bernsku:
Bjarg, Hruna og Götu, þá voru þau öll byggð
í Naustahvammslandi. Þar að auki áttu tún
og slægjur og búsvæði í Naustahvammslandi
39