Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2010, Qupperneq 53

Byggðin sem hvarf
norðfirsku skipunum, að þau henti ekki mann-
skæð slys.
Um Gúanósvæðið er það að segja að þar
reis fískvinnslustöð Samvinnufélags útgerð-
armanna (SÚN) árið 1945, ári eftir að ég
fluttist burt og settist að á Akureyri. Starfsemi
þessarar fiskvinnslustöðvar stóð 19 ár og var
þá ijölmennasti vinnustaður í Neskaupstað.
Ogurlegar og mannskæðar náttúruhamfarir
bundu enda á atvinnustarfsemi á gamla
Gúanósvæðinu, sem í nærri hálfa öld hafði
markað svipmót Norðfjarðar og Neskaup-
staðar svo að um munaði. Frá snjóflóðadeg-
inum mikla 20. desember 1974, þegar athafna-
svæði Fiskvinnslustöðvar SÚN þurrkaðist út
að mannvirkjum stómm og smáum, húsum og
tönkum og það sem uppi stóð af húsum rnilli
Gúanólækjar (innri) og Bjargslækjar - eftir
þessar hamfarir hefur legið bann við búsetu
og atvinnustarfsemi á svæðinu og nær raunar
lengra inneftir og úteftir ströndinni, enda féll
snjóflóð þar líka og var mannskætt. Um þetta
má lesa í ítarlegum skýrslum. Eg bendi sér-
staklega á grein eftir Hjörleif Guttormsson í
ársriti Slysavarnarfélags Islands 1975.
I þessum hamfömm fórust 12 manns, 5
sem voru að störfum í fískvinnslustöðinni og
7 sem staddir voru utar á ströndinni, í húsum
þar eða á veginum. Það vildi til happs að fisk-
vinnsla lá niðri snjóflóðadaginn. Ella hefðu
tugir manna verið þar við störf.
En nú hverf ég aftur til minna eigin
minninga og bernskuupplifunar. Brotthvarf
Norðmannanna breytti ýmsu í hverfinu. Stað-
urinn var svipminni eftir en áður og fýrir mig
persónulega var söknuður að burtför Alla,
því að hann var skemmtilegur og uppátekt-
arsamur og tók oft forustuna, af því að hann
var elstur okkar. En hann gerði mér samt
grikk sem ég var lengi að jafna mig á. Hann
var höfuðpaurinn í því að ég var dæmdur til
ílengingar, sem móðir mín framkvæmdi á
mér. Reyndar var þetta í fyrsta og síðasta sinn
sem danglað var í rassinn á mér fýrir meinta
óknytti alla mína bemsku. En aðdragandinn
var sá, að við systkinin og Alli í Gúanó vomm
í berjamó. Þá bera þau það á mig að ég hafi
pissað í berjafötu systur minnar, sem ég gerði
ekki. Alli setti rétt í málinu og systur mínar
báru vitni um að fatan hafi verið blaut og
væri ekki öðm um að kenna en strákapörum
mínum. Mamma tók þetta trúanlegt og hegndi
mér fyrir. Þegar ég kom til Akureyrar í skóla
10 árum síðar var ég um tíma hjá Sigríði og
Guðna á Hamarsstíg 1. Guðni var þá verk-
stjóri við Síldarverksmiðjuna á Dagverðareyri.
Framkvæmdastjóri hennar var Indbjör hinn
norski og Alli Guðna ungur loftskeytamaður
hjá Eimskipum. Þetta urðu vinir mínir og
velgerðarmenn um áratugaskeið.
Síðan kom annað fólk í Gúanóhúsið. Þar
bjuggu í nokkur ár Engelhart Svendsen, vél-
stjórinn snjalli, norskur að ætt, en hafði alist
upp í Mjóafirði, og kona hans, Þórunn Ein-
arsdóttir frá Hofi í Mjóafirði. Þau voru góðir
heimilisvinir foreldra minna, og eitt árið höfðu
þau kú í ljósi hjá okkur. Það kom fyrir að
Þórunn mjólkaði kú sína spariklædd, því að
hún var skartkona auk þess sem hún var vild-
armanneskja eins og allt hennar fólk. Helgi
Hjörleifsson og Jónína Beck bjuggu í risíbúð
í Gúanó áður en þau byggðu hús sitt í Hruna-
túni sem þau kölluðu Skálholt. Eftir Engelhart
Svendsen réðst til Fóðurmjölsverksmiðjunnar
maður að nafni Adolf Albertsson og stjóm-
aði þar vélum og tækjum. Ekki man ég nafn
konu hans og veit ekki hvort þau áttu börn.
Hins vegar var hjá þeim fóstursonur, Kristján
Júlíusson, þá ungur að árum og ungur maður
að nafni Einar Guðmundsson, sem ég held
að hafi verið bróðir húsfreyju. Fyrr á árum
rakst ég stundum á Einar á fömum vegi. Við
könnuðumst hvor við annan, heilsuðumst
og skiptumst á orðum. Þetta var ágætisfólk,
ættað af Vestfjörðum og notaði stundum orð
og orðasambönd, sem ekki heyrðust fyrir
austan.
51