Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2010, Qupperneq 55

Byggðin sem hvarf
unni við undirleik vélagnýsins og hló manna
hæst. Erlingur var framsóknarmaður, enda
mægður Eysteini Jónssyni ráðherra. A borg-
arafundi í barnaskólanum, líklega 1941 eða
1942, var hörð pólitísk rimma með skömmum
og frammíköllum úr öllum áttum. Einhver
varð til þess að minna á, að Jónas frá Hriflu
hefði kallað áhættuþóknun sjómanna (vegna
stríðsógna á hafinu) „hræðslupeninga". Sagði
ræðumaður (ég held Bjarni Þórðar) að fram-
sóknarmenn ættu að skammast sín og þegja á
þessum fundi. Heyrðist þá allt í einu frammí-
kall með hvellri tenórrödd Erlings Olafssonar:
„Við framsóknarmenn á Norðfírði berum
enga ábyrgð á röflinu í honum Hrifloni!“
Erlingur hafði munninn á réttum stað.
Þá má geta þess að seint á 4. áratugnum
lét Guðjón Símonarson smíða bát sinn
Islending þama á Ströndinni og vann að því
verki sjálfurmeð sonum sínum, en Sigurður
Þorleifsson bar faglega ábyrgð á smíðinni.
Magnús Pálsson notaði líka Ströndina til að
stækka og breyta mótorbátnum Drífu árið
1938. Þar var Sigurður einnig yfírsmiður. Eg
man vel eftir þessum bátasmíðum og horfði
á verkin hvert sinn sem ég fór í skólann.
Það var enginn dauðabragur á þessum fram-
kvæmdum. Þá man ég að faðir minn hafði
uppsátur fyrir nótabáta Sæfinns á Ströndinni
og þar vann ég sem handlangari hjá við-
gerðarmönnum þeirra, Sigurði Þorleifssyni
og Örnólfi Sveinssyni. Annars þótti okkur
börnunum þessi strandlengja heldur leiður
staður, dimmur og viðsjárverður allan vet-
urinn, og ól upp í okkur myrkfælni. Við
áttum þar von á draugum og sjóskrímslum
og vildum ekki vera ein á ferð í myrkri. M.a.
höfðum við bitið það í okkur að vofa gengi
ljósum logum í Gúanóverksmiðjunni. Atti
það að vera afturganga manns sem hefði
tekið líf sitt í verksmiðjuhúsinu. Efast ég
um að nokkur stafur hafi verið fyrir þessu
annað en landlæg draugatrú sem fólk sáði i
saklausar barnssálir.
Mig minnir að draugar hafi átt aðsetur
víða um norðfírskar byggðir. Þeir voru yfir-
leitt frekar ómerkilegir nema Sandvíkur-
Glæsir sem er draugur á heimsmælikvarða,
enda upphaflega skartbúinn, útlenskur sjen-
tilmaður á kjólfötum með pípuhatt. Hann
fylgdi Sandvíkingum allt fram á mína daga
og gerir kannske enn nema hvað enginn býr
í Sandvík. Glæsir gerði engum mein nema
síður sé og svo var hann kurteis, að ef hann
mætti fólki á fömum vegi þá tók hann ekki
bara ofan pípuhattinn, heldur höfuðið allt með
hattinum. Var Glæsir mjög til fyrirmyndar
um mannasiði og fallega umgengni, sem
sigldum mönnum þykir skorta á í fari íslend-
inga og langættaðri sveitamennsku þeirra
kennt um.
En ég get ekki skilið við þessa upprifjun á
bemsku- og unglingsárum mínum áNorðfirði
án þess að ítreka það sem ég vona að skrif
mín beri með sér, að allt það fólk sem ég ólst
upp með og átti flest uppruna sinn í fátæku
sveitasamfélagi og bjó margt við hrakleg
kjör heimskreppunnar, var sæmdarfólk að
siðferði og siðmannlegri umgengni og kunni
sig vel. En best kunni fólk bernsku minnar
að bjarga sér, þótt það væri læst kreppuklóm.
Þá veiti ég því athygli að á þessum tíma var
ungbamadauði lítill í nágrenni mínu. Berklar
voru þó víða skæðir, m.a. á Norðfirði, en
hvernig sem á því stóð dóu tiltölulega fáir úr
berklum í gamla byggðahverfmu mínu, sem
náttúruhamfarir hafa nú lagt í eyði.
Þetta, að fólkið í landinu kunni að bjarga
sér, er inntak þjóðarsögu í þúsund ár. íslend-
ingar hafa öldum saman verið í varnarbaráttu
við náttúruhamfarir og skæðar sóttir. Þeir
kunnu listina að lifa af. Það sannaðist á lífs-
viðhorfi og lífsmáta fólksins sem ég þekkti og
ólst upp með á kreppuárum bemsku minnar.
Þá reyndi á þolrif alþýðunnar. Nú reynir á
þolandagenin í „hinni menntuðu millistétt“!
Ritað vorið 2009
53