Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2010, Síða 85

Hrefna Róbertsdóttir
Vefarar og vefsmiðjur
Ullarvinnsla í Múlasýslum á seinni hluta 18. aldar
Viðreisn landshaga, úrbætur og sókn til
eflingar atvinnumála eru bæði gamalt
og nýtt viðfangsefni, málefini sem eru
í fréttum daglega.1 I margar aldir lifðu Islend-
ingar í sjálfsþurftarsamfélagi þar sem hvert
hérað, hreppur eða bær sá um sig að meira
eða minna leyti. Verslun á miðöldum hefur
meðal annars verið lýst þannig að hún hafi
aðallega verið nauðsynleg höfðingjum og
kirkjum en ekki verið afgerandi íyrir afkomu
almennings. Sjálfsþurft megi teljast hafa verið
eitt megineinkenni samfélagsins, en hún hafi
farið minnkandi á 15. og 16. öld. Kornrækt,
járngerð og saltvinnsla var meðal þess sem
lagðist að mestu af eftir lok miðalda. Misjafnt
er þó hvenær menn telja að sjálfsþurftarsam-
félagið hafi vikið fyrir samfélagi sem byggði
á sérhæfmgu og verkaskiptingu.2
' Kjami þessarar greinar var upphaflega fluttur sem fyrirlestur hjá
Gunnarsstofnun á Skriðuklaustri 7. apríl 2001, þar sem höfundur
hafði afnot af fræðimannsíbúð Gunnarsstofnunar vegna rannsókna
á ullarvinnslu átjándu aldar. Greinin hefur verið aukin og endur-
skoðuð til birtingar í Múlaþingi.
Helgi Þorláksson: Vaðmál og verólag. Vaðmál í utanlandsvið-
skiptum og búskap íslendinga á 13. og 14. öld. Reykjavík 1992.
3-9, 18-22. - Helgi Þorláksson: „Frá kirkjuvaldi til ríkisvalds“.
Sagaíslands. VI. Reykjavík2003. 37^10. - Vef. www. akademia.
•s/CAHD. Agnes Siggerður Arnórsdóttir: „Var sjálfsþurft ríkjandi
á íslandi á miðöldum?“. The CAHD Papers 3 (2008). 1-17.
Greinin var upphaflega skriftið 1985, en birt 2008.
Einkenni meiri sérhæfingar má sjá allt
frá siðaskiptum á 16. öld fram til 19. aldar.
Veðurfar kólnaði, skógar minnkuðu og erf-
iðleikar voru með ýmsa framleiðslu. Mjölinn-
flutningur kom í stað kornræktar og rauða-
blástur vék fyrir járninnflutningi. Vefnaður á
heimilum minnkaði og innflutningur á vefn-
aðarvöru jókst og svona mætti áfram telja.3
Mjöl, áfengi, tóbak, byggingarefni til húsa og
báta, veiðarfæri og vefnaðarvara voru stærstu
vöruflokkarnir í innflutningi á 17. og 18. öld.4
Svæðisbundin þróun atvinnulífs er einkenni á
þessu tímabili. Einnig má greina aukinn styrk
ríkisvaldsins á árnýöld, en á 18. öldinni náði
danska ríkið til Danmerkur, Noregs, íslands,
Færeyja og Grænlands, auk nýlendna í austri
og vestri. Ahugi ríkisvaldsins á því að hafa
áhrif á hagstjórn varð áberandi þegar kom
3 Sjá m.a. eftirtaldar greinar í ritinu Hlutavelta tímans. Menn-
ingararfur á Þjóðminjasafni. Reykjavík 2004: Halldór Bjarnason:
„Fiskur fyrir færi. Vöruskipti við útlönd og verslunarhættir
1600-1900“. 229-231; Áslaug Sverrisdóttir: „Tóskapur. Ullar-
vinna í bændasamfélaginu“. 194-203; Þór Magnússon: „Málm-
smíðar. Gripir til gagns og prýði.“ 302-311.
4 Hagskinna. Sögulegar hagtölur um Island. Icelandic Historical
Statistics. Ritstj. Guðmundur Jónsson og Magnús S. Magnússon.
Reykjavík 1997. 434-443.
83