Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2010, Síða 96

Múlaþing
Hólmar í Reyðarfirði 1874. Séra Jón Högnason á Hólmum i Reyðarfirði var sáfyrsti austanlands sem kom sér
upp heimilisvefsmiðju á síðari helmingi 18. aldar. Hér má sjá ábúendur á Hólmum um öld síðar. Jónfór að fram-
leiða vefnaðarvöru til sölu og voru sýnishorn af vinnu hans send til Kaupmannahafnar. Hann byrjaði starfsemi
sína á Hallormsstað ogflutti hana með sér að Hólmum um 1779. Vitað er að hann lét vefa á sínum vegum í nokkur
ár, en vefsmiðjan varð ekki langlíf. Um þetta leyti var farið að hvetja landsmenn til að stofna litlar vefsmiðjur á
heimilum sínum, minni en þœr sem viðreisnaráform yfirvalda snerust um um miðja 18. öldina. (Þjms. NW 2373,
Ijósm. Nicoline Weywadt)
Eiríksson konferenzráð, háttsettur í dönsku
stjómarskrifstofunum, sagði svo árið 1777
um áhrif framfaraleysis í ullarvinnunni:
Tjónið, sem danska ríkið og Island hafa beðið
af þessum vinnubrögðum um aldir, bæði í verði
ullar og vinnu, nemur tunnum gulls. Þar við
bætist, að megnið af þeim dúkum, sem fluttir
hafa verið til Islands allan þennan tíma eru
frá öðrum ríkjum. Þetta tjón er ómótmælan-
lega ein af meginorsökunum til fátæktar Islend-
inga nú.39
Orð þessi eru í samræmi við algenga sýn
þessa tíma á efnahagsmál, þ.e. að stefna bæri
að því að hvert ríki ætti sem minnst að flytja
inn frá öðrum löndum og jafnframt að auka
framleiðslu sína og fólksfjölda innanlands.
Jafnvægi var lykilatriði, hvort sem rætt var um
atvinnu, útflutning, mannfjölda eða stéttir.40
Aðeins tveimur árum eftir ferð Olaviusar,
eða árið 1779, fréttist af fyrsta nýja vefstólnum
austanlands. Það var hjá séra Jóni Högnasyni á
Hallormsstað og má líta svo á að þar hafi verið
um heimilisvefsmiðju að ræða. Jón var fæddur
39 Jón Eiríksson: ,,Forspjall“. Ólafur Olavius: Ferðabók. I. 80. 40 Sjá einnig nánar um hagræna hugsun á seinni hluta 18. aldar í
Danmörku og á Islandi: Hrefna Róbertsdóttir: Wool andSociety.
90-93, 127-128, 225-227.
94