Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2010, Page 97

Vefarar og vefsmiðjur
árið 1727 og var ríflega fimmtugur að aldri41
þegar hann lét vefa sýnishorn af þremur teg-
undum dúka og sendi til Kaupmannahafnar
til skoðunar og verðlagningar. Var vel tekið
í tilraunir prestsins og hann hvattur til þess
að þróa vefnaðinn áfram. Vefnaðurinn væri
vel gerður og nægjanlega góður til innan-
landsnota og það frambærilegur að almenn-
ingur þyrfti ekki að kaupa erlend klæði hjá
kaupmönnum.42
Þetta ár, 1779, flutti Jón Högnason að
Hólmum í Reyðarfirði og var prestur þar og
prófastur upp frá því. Stólinn mun hann hafa
flutt með sér og látið vefa í honum þar. Hann
lét ekki aðeins vefa til heimilisnota heldur
einnig fyrir aðra gegn borgun. Um þremur
árum síðar, um 1782, herma heimildir að búið
hafi verið að taka stólinn sundur og ekki verið
ofið í honum lengur.43 Hvaðan Jón fékk vef-
stólinn eða fyrirmynd að smíði hans er ekki
vitað né heldur hvern hann hafði sem vefara
hjá sér. Guðmundur Pétursson í Krossavík,
sýslumaður í Norður-Múlasýslu, var þó eitt-
hvað tengdur tilraunum Jóns. Þess var getið
í bréfi yfirvalda að ef vel gengi gæti Jón átt
von á verðlaunum fyrir vefnað sinn.44
Nokkrum árum áður var byrjað á stöku
stað að starfrækja litlar heimilisvefsmiðjur
í sveitum þar sem oftnn var annars konar
vefnaður en vaðmál en þó mun umfangs-
minni starfsemi en í Innréttingavefsmiðjunum.
Þetta var vefnaður byggður á aldagömlum
handverksiðnum, taugerð og klæðagerð, sem
41 Þl. Hannes Þorsteinsson: Æfir lærðra manna. 33. (Jón Högnason
prestur Hallormsstað og Hólmum, 1-3).
42 Jón Eiríksson: „Forspjall“. Ólafur Olavius: Ferðabók. I. 80. -
Hrefna Róbertsdóttir: Wool and Society. 268-269.
43 Einar Bragi Sigurðsson: Eskja, söguritEskfirðinga. II. Eskijjarð-
arkaupstaður, upphafbyggðar ogfríhöndlunar. Eskifjörður 1977.
73-74.
44 Lovsamlingfor Island IV. 1773-1783. Kjöbenhavn 1854. 531-
533. (Toldkammer-Circulaire til Sysselmændene i Island, ang.
Garnspindingens Fremme. Khavn. 19/4 1780).
Sýnishorn innfluttrar vefnaðarvöru frá 1756. Þessi efni
voru flutt inn af einokunarkaupmönnum til verslunarhafn-
arinnar í Hólminum við Reykjavík. Þetta eru sýnishorn
ýmissa efna, mynstraðra og einlitra, úr lérefti og ull. Neðst
til hœgri er ódýrasta ullarefnið, líklega rask, rautt, grœnt
og blátt að lit. Hver alin kostaði 14 flska. Efni þessu líkt
gœti hafa verið framleitt á Hólmum í Reyðarfirði. (ÞI. Rtk.
Isl.Journ. A 2569, Ijósm. Aslaug Arna Stefánsdóttir).
tíðkast höfðu í Evrópu um langan aldur.45 Eftir
1770 var það mat yfirvalda að hinar stóru
vefsmiðjur Innréttinganna hefðu ekki skilað
nægilegum árangri í útbreiðslu verkþekk-
45 Um verktækni og tengsl við evrópskan handverksvefnað, sjá:
Áslaug Sverrisdóttir: „Kalemank og klæði. Um tæknileg einkenni
á framleiðslu vefsmiðju Innréttinganna 1751-1803“. Arbók Hins
íslenzka fornleifafélags 2002-2003. Reykjavík 2004. 5-30.
95