Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2010, Page 103

Vefarar og vefsmiðjur
heldur verslunarhöfn einokunarkaupmanns.
En í tengslum við hann þróuðust samt afkomu-
möguleikar fyrir árstíðabundna vinnu sem
menn gátu sinnt án þess að vera bændur. Hvort
forlagsvinnsla hafi tíðkast í tengslum við aðrar
hafnir einokunarkaupmanna í sambærilegu
mæli er órannsakað en væri athyglisvert að
skoða nánar.
Það er því ekki ljóst hvort hörspuni í
þessum mæli sé bundinn við Vopnafjörð
eða Austurland, en unga fólkið, sem styrkt
var til vefnaðar- og spunanáms á árunum
1784 - 1790, kom meðal annars af Austur-
landi. Stjómvöld styrktu ungmenni á þessuin
árum til þjálfunar í vefnaði og spuna bæði
við Reykjavíkurvefsmiðjurnar, senr þá voru
reknar á vegum konungs, og til námsvistar
í vefsmiðjum í Danmörku. Af einhverjum
sökum fóru nemarnir að austan fremur til
Kaupmannahafnar en til Reykjavíkur. En alls
er vitað um 21 íslending sem fórtil Danmerkur
og þar af voru sex úr Múlasýslum. Nemarnir
fóru fyrst og fremst til náms í línvefsmiðjum
á Fjóni og Jótlandi og lærðu því margir hörsp-
una og vefnað.61
Nemamir sex voru áðumefnd Guðmundur
Þorsteinsson og Ólöf Bjamadóttir, sem komu
við sögu á Eskiftrði. Að auki er vitað um Guð-
rúnu Jónsdóttur, Valgerði Skaptadóttur og Jón
Amason úr Norður-Múlasýslu og að lokum
Jón Þorsteinsson Schöld. I krambúðarbókum
kaupmanna má sjá að vefnaðarvara var lögð
inn hjá Vopnatjarðarkaupmanni árið 1786 frá
Hofi í Vopnafirði þar sem Valgerður var skráð
til heimilis.62 Sá síðastnefndi úrþessum hópi,
Jón Þorsteinsson, er sá sem heimildir herma
að mest hafi sinnt iðn sinni eftir að heim var
komið. Hann var af Fljótsdalshéraði og er hin
61 Lýður Bjömsson: „Við vefstól og rokk“. 183-219.
62 Hrefna Róbertsdóttir: Wool and Society. 264.
svokallaða Vefaraætt kennd við hann. Hann
fór lrklega til Danmerkur um 1788. Hann var
fæddur árið 1771 og hefur því verið 17 ára
þegar hann lagði út í heim. Hann kom heim til
Islands aftur árið 1794 með vefstól í fartesk-
inu og settist að Víðivöllum ytri. Síðar fluttist
hann að Höfða á Völlum, þá á Arnheiðarstaði
og endaði ævina á Kóreksstöðum árið 1827.63
Sagt er að hann hafi mikið stundað iðn sína
og kennt öðrum.
Ullarvinnsla á Austurlandi
Stiklað hefur verið á stóru um ullarvinnslu
í Múlasýslum frá miðri 18. öld og fram til
um 1800. Það tímabil fellur undir starfs-
tíma ullarvefsmiðja Innréttinganna sem og
annarra aðgerða sem yfirvöld gripu til í því
skyni að efla og styrkja innlenda framleiðslu.
Blómaskeið Innréttinganna var frá því um
1750 - 1770, og var Austurland að heita má
utan áhrifasvæðis þeirra á því tímabili. Hins
vegar voru nokkrir vefarar frá þessu svæði
meðal þeirra fyrstu sem urðu útlærðir vefarar
í fyrstu vefsmiðjunni á Leirá í Borgarfirði.
A Austfjarðahöfnum hafði um langan aldur
fengist gott verð fyrir prjónles og þótti það
vandað, og því kemur kannski ekki á óvart
að fólk úr Múlasýslum fetaði þessa braut.
Vefaramir fluttu hins vegar ekki aftur í heima-
hagana til starfa. Nokkrar breytingar urðu þó
á ullarvinnslu í Múlasýslum á seinni hluta 18.
aldar þó svo að vefsmiðjur sem slíkar hafi
ekki náð fótfestu þar. Hinn vandaði prjónaiðn-
aðar á heimilum styrktist enn frekar og garn-
spuni breiddist út. Yfirvöld og kaupmenn voru
áfram um endurbætur á garnspuna síðustu
áratugi 18. aldar og náði sú stefna einnig til
Austurlands. Kaupmenn fóru að taka þátt í að
63 Halldór Stefánsson: Ævislóð og mannaminni. Ævisaga. Reykja-
vík 1971. 14-15. - Einar Jónsson: Ættir Austfirðinga. 3. Reykja-
vík 1957. 643-645, 653. - Gunnlaugur Haraldsson og Hrefna
Róbertsdóttir: Minningartafla um Jón og Þóreyju. Egilsstaðir
2007.
101