Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2010, Qupperneq 158

Múlaþing
þessari miðaskrá hefiir Jón bjargað ómetanlegum, sögulegum heimildum, því að miðin eru
nú óðum að falla í gleymsku, eftir að GPS-staðsetningar komust í notkun. Flest eru miðin til-
greind með nöfnum og staðsett sem skurðpunktar tveggja meginstefna, sem höf. kallar útmið
og suður- eða norðurmið, en þau vom miðuð (siktuð) í kennileiti á landi, eyjar og sker. Oft
er þess einnig getið hvemig best sé að leggja fiskilínur á miðunum. Hitt er svo annað mál,
að torvelt getur reynst fyrir þá sem ekki eru staðkunnugir, að fínna þessa viðmiðunarstaði,
sem ekki eru allir á kortum. Jón hafði hug á að merkja miðin inn á kort og birta í bókinni, en
það komst því miður ekki í verk. Jón er gæddur þeim óvenjulega hæfileika að geta ratað í
niðaþoku eða dimmvirði, jafnt á landi og sjó, og kom það sér oft vel. Er engu líkara en hann
hafi innbyggðan áttavita eins og fuglamir.
Bók Jóns á Eyri hefur töluvert sagnfræðilegt og þjóðfræðilegt gildi, einkum fyrir sögu
smábátaútgerðar á Austfjörðum, og hefúr þann kost að þar er nær öllu lýst af langri eigin reynslu.
Þess má geta að lokum, að samhliða bókarsmíðinni fór Jón að læra orgelleik á níræðisaldri og
spilar nú sálma og danslög fullum fetum. Það er ekki allra að fara í fötin hans.
r
Eg hef nú sjaldan verið algild
Eg hef nú sjaldan verið algild er titill bókar um Önnu Mörtu
á Hesteyri í Mjóafirði, sem Rannveig Þórhallsdóttir ritaði
árið 2008, fyrir tilmæli bókaútgáfunnar Hóla (Guðjóns Inga
Eiríkssonar) sem gaf hana út sama ár (280 bls.). Anna Marta
var fædd 1929 og upp alin á Hesteyri og dvaldi þar næstum
allan sinn aldur. Hún lést á sl. ári, skömmu eftir að bókin kom
út, svo það vom síðustu forvöð að ræða við hana.
Anna var fyrir löngu orðin þekkt fyrir sérstæðar, og að
margra dómi furðulegar skoðanir og lífsviðhorf, sem hún var
óspör á að láta í ljós. Nokkur viðtöl höfðu áður birst við hana
í blöðum og tímaritum, þar á meðal í Glettingi 1992, en þjóð-
frægð hlaut hún fyrst á níunda áratugnum, þegar Ríkisútvaipið:
Rás 2, fór að bjóða almenningi að láta í ljós álit sitt á mönnum
og málefnum líðandi stundar í beinni útsendingu. Anna nýtti
sér það óspart. Síðan komu viðtöl við hana í útvarpi og sjón-
varpi, og 2006 birtust margir pistlar hennar í Fréttablaðinu. Af henni spunnust furðusögur,
mismunandi sannar, og því má segja að hún hafí orðið þjóðsagnapersóna í lifanda lífi.
Höfúndur bókarinnar, Rannveig Þórhallsdóttir, er ung kona, fædd og upp alin á Egilsstöðum,
bókmenntafræðingur að mennt, sem stýrði Minjasafni Austurlands um nokkurra ára skeið, nú
gift og þriggja barna móðir á Seyðisfirði og stundar þar barnakennslu, en hefur fleiri járn í
eldinum, situr m.a. í stjórn Utgáfufélags Glettings og ritstjóm Múlaþings.
Bókin um Önnu Mörtu var frumraun hennar á því sviði, og verður ekki annað sagt en að hún
hafi heppnast vel miðað við aðstæður, stuttan tíma og litla reynslu. Bókin er að stofni til byggð
upp á viðtölum með upptökutæki á tímabilinu febrúar-ágúst 2008, með ívafi af umsögnum
kunningja og vina. I því efni voru nágrannar Önnu á Brekku í Mjóafirði: Sigfús, Jóhanna og
Vilhjálmur gamli drýgst, og veittu auk þess ómetanlega aðstoð við yfirlestur handritsins. Þessi
tvöfalda heimildaöflun veldur því að endurtekningar em víða nokkuð áberandi, en frásagnir
sjaldan
verið algild lÆvisaga Önríu
á Hesteyri
156