Saga


Saga - 2015, Blaðsíða 181

Saga - 2015, Blaðsíða 181
Árni Daníel Júlíusson, JARÐeIGNIR kIRkJUNNAR oG TekJUR AF ÞeIM 1000–1550. Center for Agrarian Historical Dynamics. Reykjavík 2014. 247 bls. Töflur, kort, heimildaskrá. kirkjueignir, eða réttara sagt kirknaeignir, eru heitt umræðuefni bæði nú á dögum og í sögulegu samhengi. 1997–1998 gerðu ríki og þjóðkirkja með sér samkomulag um að ríkið yfirtæki eignarhald á flestum kirknaeignum og sæi um launagreiðslur kirkjulegra starfsmanna eftir því sem samningurinn kveður á um. Í framhaldinu hafa ýmsir gagnrýnt samninginn, haft uppi efa- semdir um hvaða eignir hafi verið um að ræða, spurt um verðgildi þeirra, sem og hvort evangelísk-lúterska þjóðkirkjan geti með réttu gert tilkall til þeirra. Í sögulegu samhengi blasir á hinn bóginn við að kirkjulegar stofn - anir, biskupsstólar, klaustur, staðir (þ.e. jarðir sem í heild voru kirkjueignir) og einstakar kirkjur mynduðu misstórar eignasamsteypur sem margar hverjar voru svo umfangsmiklar að líta má á þær sem efnahagsleg stórveldi í hinu fámenna íslenska bændasamfélagi. Forráðamenn þeirra, biskupar, ábótar og prestar, öðluðust þannig áhrif á hinu veraldlega sviði og að svo miklu leyti sem merkingarbært er að líta á kirkjuna sem samfellda stofnun. Fyrr á tímum var kirkjan sökum þessa mikilvægur þáttur í atvinnu- og efna- hagslífi samfélagsins. Ógerlegt er því að fjalla um t.d. hag- og félagssögu fyrri alda án þess að taka þátt kirkjunnar til athugunar, ekkert síður en þegar um hugarfars- og menningarsögu er að ræða. Bók Árna Daníels Júlíussonar leggur verulegan skerf til aukinnar þekk- ingar á því hvernig eignahöfuðstóll kirkjulegra stofnana þróaðist á miðöld- um og hvernig tekjur stofnananna sveifluðust frá einum tíma til annars. Bók hans snertir einnig þá samtímaumræðu sem drepið var á að því leyti að í lok hennar er eignatilfærslan á siðskiptatímanum túlkuð. Hér framar hefur það komið fram í höndum hverra kirkjulegar eignir voru á miðöldum og raunar allt til upphafs 20. aldar. Það er með öðrum orðum ekki hægt að segja að jarðeignirnar hafi verið í eigu einnar samfelldrar kirkjustofnunar með líka stofnunarlega stöðu og lúterska þjóðkirkjan á okkar dögum. Slík stofnun var í raun og veru ekki til. kirkjurnar í landinu voru raunar tvær þar sem biskupsdæmi landsins voru innbyrðis óháð þótt þau lytu sameiginlegri erlendri yfirstjórn. Þetta kom berlega í ljós um miðja 16. öld, þegar hvor kirkjan tilheyrði sinni kirkjudeild. Skálholtsbiskupsdæmi varð lúterskt 1541 en Hólabiskupsdæmi var kaþólskt til 1551. Þá fóru bisk- upsdæmin hvort um sig ekki með einn samfelldan eignarrétt né áttu þau sameiginlegar eignir. Biskupsstólarnir voru sjálfstæðar eignasamsteypur og rekstrareiningar í höndum biskupa og/eða ráðsmanna þeirra. Þá voru klaustrin sjálfstæðir eignaraðilar. eins og t.d. kemur fram í kaflanum um Þingeyraklaustur gat neistað á milli biskupa og forráðamanna klaustra (bls. 46–47). Þá voru kirkjustaðirnir einnig sjálfstæðar rekstrareiningar hver um ritdómar 179
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196
Blaðsíða 197
Blaðsíða 198
Blaðsíða 199
Blaðsíða 200
Blaðsíða 201
Blaðsíða 202
Blaðsíða 203

x

Saga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Saga
https://timarit.is/publication/775

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.