Andvari - 01.01.2017, Blaðsíða 41

40 GUNNAR F. GUÐMUNDSSON ANDVARI
Keflavíkurflugvelli, en í stað þeirra fengju stjórnvöld í Bandaríkjunum
heimild til að nota flugvöllinn tímabundið með borgaralegu starfs-
liði vegna skuldbindinga sinna við herstjórn og eftirlit í Þýskalandi.
Um samning þennan urðu mjög hörð skoðanaskipti í samfélaginu, og
töldu andstæðingar hans hættu á að með honum yrði þjóðin ofurseld
Bandaríkjamönnum til frambúðar. Prófessorinn tók undir það að mikil-
vægt væri að standa vörð um sjálfstæði þjóðarinnar, en hann velti því
fyrir sér hvort varúðin hefði ekki gengið út í slíkar öfgar að hún væri
orðin næsta sjúkleg. Við mættum ekki einblína svo mjög á stjórnarfars-
legt sjálfstæði landsins að aðrir hyrningarsteinar þess yrðu vanræktir.
Engin erlend þjóð hefði greitt eins vel fyrir sjálfstæðismáli Íslendinga
og Bandaríkjamenn, bæði með því að viðurkenna fyrst eindregnast
stjórnarfarslegt sjálfstæði þeirra og með því að láta þá njóta víðtækra
hlunninda um verslun og viðskipti á ófriðartímanum. Íslendingar yrðu
að kosta kapps um að njóta áfram vináttu Bandaríkjamanna og ann-
arra þjóða, því að þannig styrktu þeir fjárhagslegar undirstöður sínar.
Pólitískar ákvarðanir, svo sem um landamæri, siglingaleiðir, hermál og
öryggismál, stefndu öll að þessu sama marki. Menningarstofnanir nytu
síðan góðs af auknum fjárráðum ríkisins, og fyrir vikið stæðu allar
meginstoðir sjálfstæðis okkar traustum fótum.97
Björn beitir allri sinni orðfimi við að kveða prófessorinn í kútinn og
svarar honum fullum hálsi bæði með háðsglósum og af skapheitri vand-
lætingu. Hann er rökfastur í málflutningi sínum en jafnframt stóryrtur
og sakar prófessorinn um að ganga erinda þeirrar stéttar, „er helst mun
svipa til Faríseanna fornu í hinu helga Kanaan“. Slíkir menn geti stuðlað
að því að almenningur láti undan ásælni, yfirgangi og rangsleitni ann-
arra og hlúi þannig að spillingaröflunum í heiminum. Meginniðurstaða
Björns er sú að með flugvallarsamningnum hafi erlendu hervaldi verið
gefið tækifæri til að reka Keflavíkurflugvöll að eigin geðþótta og við
það hafi þjóðin verið svipt að nokkru fullveldi sínu og sjálfstæði. Í lok
greinar fær prófessorinn þennan vitnisburð frá nemanda skólans:
Grútartírum skinseminnar hefur brugðið upp firir Magnúsi öðru hverju, er
hann reit greinina, en margt, sem hann segir, er þess eðlis, einsog hér hefur
verið sínt, að fáir munu telja það bera vitni um mikil higgindi og skarpar gáfur.
Ef til vill ber greinin vitni um góða eðlisgreind, en dálitla forheimskun.98
Þessi hvassyrti dómur yfir Magnúsi Jónssyni prófessor kemur nokk-
uð á óvart í ljósi þess sem Björn sagði síðar um þennan sama mann.