Andvari - 01.01.2017, Page 89

88 HJALTI HUGASON ANDVARI
Predikanasafnið kom út að Páli látnum 1894. Bókin er 312 bls. í áttablaða-
broti. Útgefandinn var Sigurður Kristjánsson (1854–1952) bóksali. Hafði
hún að geyma 30 predikanir sem fluttar höfðu verið í Gaulverjabæ og
Villingaholti og var rúmur helmingur frá árunum 1884–1886. Útgefandinn
og Eggert Briem (1840–1893), skólabróðir og nágrannaprestur Páls á Hjalta-
bakkaárunum, völdu ræðurnar úr eftirlátnu safni Páls en í það vantaði pre-
dikanir fyrir nokkra helgidaga.9 Þótt bókin væri markaðsfærð sem húslestra-
bók vantaði mikið upp á að hún næði til kirkjuársins alls. Í Vídalínspostillu
sem var hin hefðbundna húslestrabók þjóðarinnar á helgum dögum voru 77
ræður. Í postillu Péturs Péturssonar (1808–1891) biskups (1. útg. af fjórum
frá 1856) voru 67 ræður.10 Í postillu fyrirrennara hans, Helga G. Thordersen
(1794–1866), frá 1883 voru 68 ræður en í postillu Helga Hálfdánarsonar
(1826–1894) frá 1901 voru þær 66.11 En við þessar bækur keppti Páls-postilla
helst. Er svo látið um mælt í formála að vel megi við þann kost una að
lesa predikanirnar tvisvar á ári án þess að þreytast.12 Ræðurnar voru enda
frekar þematískar en að þær byggðust algjörlega á guðspjalli dagsins eða
þess vegna helgideginum sem þær voru ætlaðar. Í yfirliti var enda gefið upp
efni hverrar og einnar ræðu sem síðar var ítrekað með fyrirsögn hverrar
fyrir sig.13 Með hverri ræðu var svo prentuð bæn og guðspjall dagsins. Jón
Bjarnason prestur í Vesturheimi fann að þessu þar sem oftast væri ekki lagt
út af guðspjöllunum.14 Ástæðan er þó eflaust að venja var að lesa bæn og
guðspjall við húslesturinn.
Eggert Briem féll frá áður en bókin kom út og tók Bjarni Símonarson
(1867–1930) guðfræðingur, síðar prestur að Brjánslæk, þá við verkinu og
fylgdi því úr hlaði. Í formála ritaði hann að mikið hafi þótt kveða að Páli
Sigurðssyni sem „[…] andríkum og frjálslyndum kennimanni.“15 Því hafi
verið áhugi fyrir að eitthvað af ræðum hans kæmi fyrir almenningssjónir og
að hann hafi sjálfur áformað að verða við því en ekki enst aldur til.16 Um
ræðurnar sagði annars:
Þær flytja þann boðskap, sem jafnan er kærkominn hverju því mannshjarta,
sem þráir ljós, frið, frelsi og fögnuð. Boðskapur þessi birtist hér að vísu með
nokkuð öðrum búningi og blæ en venjulegast er í húslestrabókum vorum
og kirkjuræðum. En kjarninn og lífsmagnið í ræðum þessum er allt að einu
hið sama og í sérhverri annari bók, sem stuðlar að því, að glæða ljós kristin-
dómsins. Hér er það einkum sýnt og mest áherslan lögð á, hvernig þetta ljós á
að bera birtu í daglega lífið.17
Þá ítrekaði Bjarni að þótt sum áhersluatriði bókarinnar svo sem „[…] frelsi
og framfarir […]“ virtust nýstárleg væri boðskapurinn þrátt fyrir það sá sami
og í öðrum húslestrabókum, þ.e. „[…] kristilegur sannleiki.“18 Síðan sló hann
föstu: