Úrval - 01.02.1948, Síða 4

2
ÚRVAL
legt fyrirbrigði, sérstætt fyrir
sjálfan mig og nokkrar aðrar
einmana sálir, heldur sé hún ó-
hjákvæmilegasta höfuð-sann-
reynd mannlífsins. Þegar athug-
uð eru orð og gerðir og frásagn-
ir allskonar fólks — ekki einung-
is sorg og ofsagleði stórskáld-
anna, heldur og hin mesta ó-
hamingja venjulegra manna,
sem kemur fram í flóði skamm-
aryrða, óbeitar, fyrirlitningar,
tortryggni og andúðar, er mæt-
ir eyrum vorum frá múginum á
götum úti — þá hygg ég, aö
allir þjáist af hinu sama. Ein-
veran er frumorsök að harma-
kveinum manna.
En þó að reynsla mín af ein-
verunni hafi ekki verið í eðli
sínu ólík slíkri reynslu annarra
manna, þá grunar mig, að hún
hafi verið sárari. Þetta gefur
mér hinn fyllsta rétt til að
rita um þessi almennu harm-
kvæli vor mannanna, því að ég
er þeirrar skoðunar, að enginn
af kynslóð minni þekki þau bet-
ur en ég. Þegar ég skrifa þetta,
er ég aðeins að segja frá stað-
reynd, eins og hún kemur mér
fyrir sjónir, þótt ég þykist vita,
að það muni bera svip hroka
eða hégómaskapar. Áður en
menn draga þá ályktun, ættu
þeir að íhuga, hve skrítið það
væri, að hitta fyrir slíkan hroka
hjá manni, sem hefur lifað í
jafn-mikilli einveru og ég. Ekk-
ert eyðir hégómaskapnum eins
vel og einveran, af því að þeir,
sem dvelja við hjartarætur
hennar, eru alltaf ánetjaðir
efanum. Minnimáttarkenndin
skellur yfir oss aftur og aftur
í einverunni og kaffærir oss á
svipstundu í eitruðu flóði skelf-
ingar, vantrúar og hryggðar,
sem sýkir og eyðir heilbrigði
vorri og öryggi, og eys auri yfir
blóm hinnar fagnandi gleði. Og
af þessu er leidd hin eilífa mót-
sögn, að maður, sem eigi að
þekkja hina sigri fagnandi sköp-
unargleði verði að gefa sig á
vald einverunni, þjást svo af
henni, að hún ræni hann heil-
brigði, öryggi, trú og gleði, sem
er skilyrði þess, að hann gali
skapað verk.
Sá, sem lifir í einveru eins og
ég hef gert, þarf að eiga trúar-
traust, kyrrláta trú hins heilaga
munks, styrkleika blágrýtis-
bjargs. Þegar þetta vantar,
koma fyrir þær stundir, er allt
og ekkert, hinir smávægilegustu
atburðir og orð, sem sögð eru
algerlega af tilviljun, geta sleg-
ið á svipstundu öll vopn úr hönd-