Úrval - 01.02.1948, Blaðsíða 33

LlF, SEM LIGGUR 1 DVALA Á VETURNA
31
efnum, sem lækka frostmarkið,
og efnum, sem alls ekki frjósa
í þeim skilningi, að þau breyt-
ist í föst efni við þau hitastig,
sem um er að ræða. I þessu er
fólginn leyndardómur hinna sí-
grænu blaða barrtrjánna. Trjá-
kvoða og olíur gegnsýra, ef svo
má segja, barrið. Þess vegna
snarkar í því, þegar það brennur.
Dýr með misheitu blóði — eða
köldu blóði, eins og við sögðum
áður fyrr — bregðast á mjög
einfaldan hátt við kuldanum.
Líkamshitinn fylgist með, þegar
hitinn lækkar, og af því leiðir,
að efnaskiptin í líkamanum
verða hægari. Þess vegna er
höggormurinn fjörugur í sól-
skini og daufur þegar kalt er.
Og þegar hitinn er kominn nið-
ur að vissu marki, falla þau í
dvala. Engar áhyggjur geta þá
haldið þeim vakandi. En frost
þola þessi dýr ekki. Ef ískrist-
allar myndast í frumum þeirra,
deyja þau. Og þau, sem lifa af
veturinn hér hjá okkur, eru
þeirra tegunda, sem hafa arf-
genga tilhneigingu til að finna
handa sér frostlausan dvalar-
stað nógu snemma að haustinu.
Hin blóðheitu spendýr — þar
á meðal maðurinn — eru gædd
eiginleika, sem gerir þeim fært
að þola mikinn kulda: þau geta
haldið líkamshitanum stöðugum,
þó að lofthitinn taki miklum
breytingum, og þessi líkamshiti
er á því stigi, sem hentugast er
fyrir alla líffærastarfsemi. Gera
verður ráð fyrir, að þessi eigin-
leiki hafi ráðið miklu í þróunar-
sögu dýraríkisins. Hugsið ykk-
ur risaeðlurnar og hinar nýju
rándýrategundir á miðöld jarð-
sögunnar. Hinar fyrrnefndu
voru með misheitt blóð og urðu
æ daufari og þróttminni eftir
því sem loftslagið kólnaði, en
hin síðarnefndu voru jafnlífleg,
þó að hitinn færi niður í tíu
gráður á C. eða minna. Og eitt
er víst, að það eru blóðheitu
dýrin, sem drottna á jörðinni.
En við ætlum að tala um
vetrarkuldann. Og úr því að við
vorum að tala um blóðheitu dýr-
in, liggur nærri að minnast á
spendýrin, sem leggjast 1 híð á
vetuma. Við vitum, að bjarn-
dýrið, broddgölturinn og mörg
fleiri dýr, myndu deyja út hér
hjá okkur, ef þau hefðu ekki
tekið þennan eiginleika í arf.
En við megum ekki halda, að
það sé aðeins kuldinn, sern g* r-
ir þeim ókleift að lifa fullu lífi
á vetuma. Raunverulega ræður
fæðuskorturinn meira um það.