Úrval - 01.02.1948, Blaðsíða 77

SKYNSEMISTRtf
75
öllum aðilum. En ef við aftur á
móti gætum lært að elska ná-
unga okkar, mundi heimurinn
fljótlega breytast í paradís fyrir
okkur öll.
Sannleiksástin, sem ég tel
mikilvægari en allt annað að
góðvildinni einni undanskilinni,
er í víðtækum skilningi fólgin í
því að byggja trú sína á stað-
reynd en ekki á því sem okkur
þykir þægilegt eða veitir okkur
ánægju. Án sannleiksástar er oft
hætta á, að góðvildin láti stjórn-
ast af sjálfsblekkingu. Það var
algengt áður fyrr, að ríkir menn
héldu því fram, að það væri
blessunarríkt að vera fátækur,
eða að fátæktin væri sprottin
af úrræðaleysi. Sumt heilsu-
hraust fólk heldur því fram, að
öll veikindi séu sprottin af sjálfs-
meðaumkun. Ég hef heyrt veiði-
menn halda því fram, að refum
þyki gaman að láta veiðimenn-
ina elta sig. Það er mjög auð-
velt fyrir þann, sem hefur mikil
völd, að telja sér trú um, að það
skipulag sem honum hentar
bezt, sé happasælla fyrir undir-
menn hans en annað réttlátara
skipulag. Og jafnvel þar sem
engir sérhagsmunir koma til
greina, getum við aðeins með
tilstilli sannleiksástarinnar öðl-
ast þá vísindalegu þekkingu,
sem þarf til þess að koma fram
sameiginlegum hagsmunamál-
um okkar. Hugsið ykkur hve
mörgum hjartfólgnum hégiljum
við urðum að varpa fyrir borð
til þess að læknavísindin gætu
tekið þeim framförum, sem raun
hefur á orðið! Eða svo annað
dæmi sé tekið: hve margar
styrjaldir hefði ekki mátt koma
í veg fyrir, ef sá aðilinn, sem
ósigur beið að lokum, hefði met-
ið sigurvonir sínar rétt í stað
þess að byggja þær á tálvonum!
Locke segir, að sannleiksást
sé, „að halda ekki fram neinni
skoðun af meiri sannfæringu en
sannanirnar, sem hún er byggð
á, gefur tilefni til.“ Þessi skil-
greining er ágæt að því er snert-
ir öll þau mál, sem með sann-
girni er hægt að krefjast, að
færðar verði á sönnur. En af því
að forsendur verða að vera fyrir
öllum sönnunum, er ekki hægt
að sanna neitt, nema viss atriði
séu tekin góð og gild án sann-
ana. Við verðum því að spyrja
sjálf okkur: hvað er það, sem
með skynsamlegu móti er hægt
að trúa án sannana? Ég mundi
svara: skynjunarreynsla okkar
og grundvallarreglur stærðfræði
og rökfræði. Þetta eru aíriði,