Úrval - 01.02.1948, Blaðsíða 78

76
tJKVAL
sem við eigum erfitt með að
efast um, og sem allir eru að
heita má sammála um. En þegar
um er að ræða mál, sem við er-
um ósammála um, eða eigum
erfitt með að mynda okkur
ákveðnar skoðanir á, ættum við
að leita sannana, eða ef ekki er
hægt að fá sannanir, að láta
okkur nægja að viðurkenna fá-
fræði okkar.
Til eru þeir, sem halda því
fram, að sannleiksástin eigi að
vera takmörkunum háð. Sum
trúaratriði, segja þeir, eru bæði
huggunarrík og siðferðilega
styrkjandi, þó að ekki sé hægt
að segja, að gildar, vísindalegar
ástæður séu til að ætla, að þau
séu sönn; þessi trúaratriði,
segja þeir, á ekki að grandskoða
og gagnrýna. Ég get ekki fallizt
á neina slíka kenningu. Ég trúi
því ekki, að mannkynið geti haft
neitt gott af því, að skjóta sér
undan að rannsaka einhver
sérstök atriði. Heilbrigt siðferði
þarf ekki að byggja á undan-
færslum, og hamingja, sem
sprottin er af trú, er réttlætist
ekki af neinu öðru en því, að
hún veitir ánægju, getur ekki
talizt lofsverð hamingja.
Þetta á einkum við um þau
trúaratriði, er snerta trúar-
brögðin. Flest okkar hafa verið
alin upp við að trúa því, að al-
heimurinn eigi tilveru sína að
þakka alvitrum og almáttugum
skapara, og að allar gjörðir hans
miði til góðs, jafnvel þó að þær
komi okkur fyrir s jónir sem mis-
gjörðir. Ég trúi því ekki, að það
sé rétt að neita að beita sömu
gagnrýninni við þetta trúarat-
riði og önnur trúaratriði, sem
minna snerta tilfinningalíf okk-
ar. Eru til nokkrar sannanir
fyrir tilveru slíks skapara?
Vafalaust er huggunarríkt að
trúa á hann, og stundum hefur
það góð siðferðileg áhrif á skap-
gerð og hegðun. En það er eng-
in sönnun fyrir því, að trúin sé
sönn. Fyrir mitt leyti held ég,
að þessi trú hafi misst allan
skynsamlegan grundvöll, þegar
það varð uppvíst, að jörðin var
ekki miðdepill alheimsins. Með-
an það var haid manna, að sól-
in og pláneturnar og stjörnuin-
ar snerust kringum jörðina, var
eðlilegt að ætla, að tilgangur al-
heimsins væri nátengdur jörð-
inni, og með því að maðurmn
dáði sjálfan sig mest allra dýra
jarðarinnar, var talið, að þessi
tilgangur byggi í manninum. En
stjörnufræðin og landafræðin
hafa gerbreytt þessu. Jörðin er