Úrval - 01.02.1948, Blaðsíða 32

30
ÚRVAL
kuldann. Slíkt á sér aðeins stað
innan þeirra takmarka, sem vér
köllum þjálfun hjá einstaklingn-
um. Og þjálfun einstaklingsins
skapar ekki hentuga eiginleika,
sem ganga í erfðir til af komend-
anna. Nei, það sem við vitum,
leyfir okkur ekki aðra skýringu
en þá, að hinar nytsömu „að-
laganir“ séu þeir eiginleikar,
sem loftslag og önnur náttúru-
skilyrði hafa valið úr þeim ara-
grúa af hæfum og óhæfum lífs-
formiun, sem orðið hafa til á
hinni löngu ævi jarðarinnar.
En það er ekki aðeins kuld-
inn, sem einkennir veturinn. Að-
staðan til fæðuöflunar breytist
einnig mjög til hins verra fvrir
öll villt dýr og jurtir.
Einfaldasta leiðin til að „sigr-
ast“ á vetrinum, er blátt áfram
að deyja á haustin og láta eftir
sig egg eða fræ, sem þolir frost
og flytur líf tegundarinnar fram
til næsta árs. Engin lífvera þol-
ir að vatnið í frumum hennar
frjósi. Reyndin er líka sú, að
þau egg og fræ, sem innihalda
hlutfallslega minnst vatn, þola
mestan kulda. Egg sem hafa í
sér mjög lítið vatn, þola alit að
50 gráða frost.
Og bezt sett eru þau egg og
fræ, sem gædd eru þeim undar-
lega eiginleika, að þau byrja
ekki að vaxa, fyrr en þau hafa
orðið fyrir langvarandi frosti.
Þannig eru margar tegundir.
Þeim er forðað frá mestu hætt-
unni, sem hent getur egg eða
fræ: að vakna til lífsins seint á
löngu, mildu hausti, áður en vet-
ur gengur í garð. Þau, sem
verða fyrir því, eiga sér enga
lífsvon.
Grösin sofa vært niðri í mold-
inni allan veturinn, en vetrar-
nakin trén fara öðru vísi að.
Þau fella græn blöðin. En það
er athyglisvert, að verðmætustu
efnin í blöðunum breytast í efni,
sem flytzt burtu og safnast fyr-
ir í trjástofninum. Það er þessi
breyting á sumarefnunum í blöð-
unum, sem valda hinum marg-
víslegu litbreytingum á haustin.
En hvernig geta stofnar og
greinar lifað hinn norræna fimb-
ulvetur, með allt að 50 stiga
frosti? í þeim er urmull af lif-
andi frumum. Lítum þá fyrst
til grasstráanna. Af hverju
deyja þau? Þau eru of safarík,
vatnið í frumunum er of mik-
ið. Orsökin til þess að trén frjósa
ekki í hel, er fyrst og fremst sú,
að í vef jum þeirra er svo lítið
vatn. En fleira kemur til greina.
Frumur þeirra eru auðugar af