Úrval - 01.02.1948, Side 24

22
ÚRVAL
gáfuna — snilligáfan brýst ein-
mitt oft út með því, að dregið
er úr áhrifavaldi ástarinnar.
Lengi hefur því verið haldið
fram, að ásfin væri óeigingjörn-
ust allra hvata. Ekkert er f jær
sanni, samanber máltækið: „Allt
er leyfilegt í stríði og ástum“.
Við erum ekkert hrifin af hern-
aðarsinnum og það er ekki sízt
vegna þess, að í stríði er ekki
hirt hót um réttlæti, velsæmi eða
heiður. Hví skyldum við hlýða
með meiri aðdáun á þá, sem pré-
dika, að ástin sigri allt og henni
leyfist allt, og að í ástum megi
beita öllum vopnum líkt og í
stríði: svikum, hræsni og blekk-
ingum ?
Ég álít, að ástæðan til þess
að við afsökum ástarbrjálæðið,
sé sú, að við höfum öll að ein-
hverju leyti orðið snortin af
þessari sömu vitfirringu, og ef
við fordæmdum athafnir, sem
framkvæmdar eru undir áhrif-
um ástarinnar, þá værum við
að fordæma okkur sjálf. Ástin
er í raun og veru vitfirring,
enda viðurkenna dómstólarnir
að svo sé. Þeir nefna hana að
vísu ekki þessu nafni, því að
dómararnir eru flæktir í sömu
rómantíkina og við hin, en lög-
unum er beitt þannig, að persón-
ur í ástarvímu eru taldar óá-
byrgar gerða sinna. Vitfirring-
ur er ekki dæmdur til lífláts f>T-
ir morð, og í mörgum löndum
eru menn, sem fremja svonefnda
crime passionel (ástríðuglæpi)
ýmist sýknaðir eða dæmdir í
væga refsingu, en orsök þess
getur ekki verið önnur en sú,
að talið er, að ást og vitfirring
sé mjög svipað ástand. En þótt
hinir vitfirrtu séu sýknaðir, eru
þeir venjulega settir í geðveikra-
hæli, enda geðtrufiun þeirra oft-
ast talin langvarandi. Hinir, sem
fremja glæp í ástaræði, eru
heppnari, því að truflun þeirra
lagast oft fljótlega.
Vitfirring er mjög oft þess
eðlis, að algerlega rökrétt álykt-
un og verknaður er byggt á
röngum forsendum. Þessu er
eins farið með ástina. En al-
menningsálitið er andstætt hin-
um röngu ályktunum vitfirrings-
ins. Hinum, sem truflaður er af
ást, er fyrirgefið. Reyfarasögu-
höfundarnir eru sífellt að hamra
á því, að ástin sé göfug tilfinn-
ing, og því sé allt afsakanlegt,
sem framið er í nafni hennar.
Stundum koma fyrir hroða-
legir ástaglæpir, eins og t. d.
þegar elskendur koma sér sam-