Úrval - 01.02.1948, Side 87

A hvaS trúi ég? IV.
Eg trúi á skynsemina og manninn.
eftir J. B. S. Haldane.
EGAR ég segi, að ég trúi
einhverju, á ég ekki við, að
ég viti, að það sé satt. Ég trúi
því t. d., að svefnherbergið mitt
sé á sínum stað, og ég ætla að
fara þangað í kvöld, þó að verið
geti auðvitað, að það verði
brunnið til ösku, þegar ég kem.
Ég er reiðubúinn að breyta trú
minni, ef ég fæ gildar sannanir
fyrir, að hún sé röng. Ég hef
breytt trú minni á mörgu til
þessa og mun sennilega breyta
henni á mörgu í framtíð-
inni. En starf mitt hefur kennt
mér að taka sannanir trúanleg-
ar með allri varúð.
Ég trúi því, að heimurinn,
þar með talin lönd, hof, stjörn-
ur og frumeindir, séu raunveru-
lega til. Hann er ekki aðeins
sýnir, eins og sumir heimspek-
ingar vilja halda fram. Ég trúi
því líka, að heimurinn sé röð
atburða eða fyrirbrigða. Sum
eru skammvinn, eins og t. d.
eldingin. Sum eru langvarandi,
eins og t. d. fjall. Þeir tímar
voru, að London var ekki til, og
sá tími mun koma, að hún verð-
ur ekki til. Raunverulega er
London ekki síður fyrirbrigði
en eldingin. Sama máli gegnir
um mig og þig.
Ég trúi því einnig, að fyrir-
brigðin sé bundin saman af því
sem við köllum orsakatengsl.
Ég trúi því, að við getum fundið
orsakir fyrirbrigða, einkum
með því að beita vísindalegum
aðferðum. Tilviljun á stundum,
ef til vill alltaf, einhvern þátf
í orsakatengslunum. Þegar ég
kveiki á gasinu undir katlinum,
munu sumar sameindir vatnsins
þeytast út í loftið sem gufa, og
það er engin leið að komast að
því, hvaða sameindir muni
verða fyrir því. Eigi að síður
eru orsakatengslin staðreynd.
Allt er þetta vitað mál og sjálf-
sagt, kunnið þið að segja. Allii’
vita, að sérhver atburður orsak-
ast af öðrum atburðum. En marg-
ir af neita þessari skýringu, þegar
um er að ræða fjarlæga fortíð.