Úrval - 01.10.1952, Síða 88

86
ÚRVAL
Gerum nú ráð fyrir að slík-
ur kennari hafi sinn eigin dag-
skóla og vilji koma á sjálfs-
stjórn. Hvernig er það hægt?
Skólabekkurinn er mjög þröng-
ur heimur: kennari, nemendur,
námsefni og stofan með hús-
gögnum sínum, og í rauninni
úr tengslum við það sem máli
skiptir í iífinu. Ef við gerum
ráð fyrir að sambúð kennara
og nemenda byggist á gagn-
kvæmri vináttu ætti ekki að
þurfa neitt valdboð þar. En
vegna skólayfirvalda ríkisins
getur bekkurinn ekki með at-
kvæðagreiðslu gert lexíunámið
algerlega frjálst eða jafnvel af-
numið það. Ef hann gerði það,
myndu foreldramir brátt rísa
upp og láta kennarann vita, að
þeir sendi börnin sín í skóla til
þess að þau læri eitthvað en
ekki til þess að þau lifi og leiki
sér eins og þeim sýnist.
Nei, það er ekki hægt að
koma á sjálfsstjórn við svona
ófrjálsar aðstæður. Ekki er
heldur hægt að innleiða hana
hjá unglingum sem vita ekki
hvað sjálfsstjórn er. í skólanum
mínum, þar sem börnin taka
þátt í skólafundunum frá f jögra
til fimm ára aldri, vaxa þau
upp við sjálfsstjórn, svo að tíu
ára barn getur staðið upp og
flutt mál sitt feimnislaust. Þeir
nemendur mínir sem koma í
skólann firnm eða sex ára vita
alltaf hvað þeir eiga að gera,
en þau sem ekki koma fyrr en
t. d. þrettán ára eða seinna eru
algerlega ráðvillt gagnvart
frelsinu. Þau spyrja mig hvað
þau eigi að gera, og ég segi að
það hafi ég ekki hugmynd um.
Sárafáir geta talaö fyrir máli
sínu á fundum, og yfirleitt er
afstaða þeirra neikvæð. Þau
eru á móti valdboði, á móti aga.
í hverskonar mynd, á móti lexí-
námi, á móti kennaranum.
Sjálfsstjórn er aðeins ætlandi.
lifandi börnum, ekki bömum
sem agi hinna fullorðnu hefur
vængstíft. Og þá vaknar spurn-
ingin: Er hægt að finna lifandi
börn í dauðu skólakerfi? Svar-
ið er nei. Skólakerfi okkar,.
sem við erum svo hreykin af,
er hluti af heimi styrjalda og'
glæpa, ógæfu í einkalífi og hat-
urs gegn lífinu. Próf og háskóla-
gráður bæta ekki heiminn. Mér
virðist sem ríkisvaldið í öllum
löndum reyni að svifta einstakl-
inginn frjálsræði. I Englandi
eru einkaskólarnir að hverfa
vegna hinna háu skatta sem
meina foreldrum að greiða þau
skólagjöld sem nauðsynleg eru
skólum sem ekki njóta ríkis-
styrks. Brautryðjendastarf í
uppeldismálum er óhugsandi á
vegum ríkisvaldsins. Jú, kenn-
arar fá leyfi til að gera tilraunir
með nýjar kennsluaðferðir, en
ekki með nýjar aðferðir í lifn-
aðarháttum. Engum skóla mun
nokkru sinni líðast að leyfa
nemendum sínum að elska
hvern annan einlæglega og fyrir
allra augum, því að ekkert rík-
isvald mundi þola slíkt. Ung-