Úrval - 01.12.1953, Blaðsíða 74

72
■orval
það, getur hann blandað því,
sem hann hefur framleitt, sam-
an við hreina acetyl-salecyl-
sýru. Séu efnin ekki alveg eins,
bráðnar blandan við lægra hita-
stig en ella.
HoO (vatn) getur breytzt úr
ís í vatn og öfugt, úr vatni í gufu
og öfugt, og loks úr ís í gufu og
öfugt. Eins og flestir vita get-
ur snjór gufað upp án þess að
bráðna og þvottur þornað á
snúrum, þótt hann sé stokk-
freðinn, og á sama hátt getur
vatnsgufa orðið að snjó eða ís
án þess að verða að vatni
fyrst. En með þessu eru ekki
taldar allar þær snöggu og um-
hverfu breytingar, sem þetta
efni getur tekið. Sé bæði þrýst-
ingi og hitastigi breytt getur
margt fleira gerzt.
Venjulegur ís er fyrirferðar-
meiri en vatn. Með því að auka
þrýstinginn á vatnið jafnhliða
því að það er kælt má hindra
ísmyndunina og lækka frost-
markið. Þessu er hægt að
halda áfram þar til komið er
upp í 2200 loftþyngda þrýst-
ing, en sá þrýstingur mundi
vera á botninum á 22 km djúp-
um brunni, er væri fullur af
vatni. Við þennan þrýsting er
frostmarkið -h 30° C. En við
þetta mark breytist ísinn
skyndilega í nýtt form, þar
sem mólekúlunum er raðað
saman á annað og fyrirferðar-
minni hátt. Þetta nýja form er
kallað „ís-3“, hann er fyrirferð-
arminni en vatn, svo að þrýst-
ingurinn ýtir undir það að
vatnið frjósi, og frostmarkið
hækkar aftur.
Ekki veit ég, hve langt menn
eru komnir nú, en ekki er
ýkja langt síðan að kunnar voru
sex tegundir íss. Hver þessara
tegunda breytist skyndilega í
þá næstu við réttan þrýsting og
hitastig. Með nægilegum þrýst-
ingi er unnt að breyta vatni í
ís, „ís-6“, við nærri 80° hita,
og ef ég ætti nokkrar milljónir
sterlingspunda til þess að láta
smíða nógu öfluga þrýstiklefa,
skyldi ég taka að mér að fram-
leiða rauðglóandi ís.
Fram til þessa hefur engin
hinna fimm nýju ístegunda
komið mönnum að hagnýtum
notum. Og heldur væri það of-
látungslegt, ef eðlisfræðingur,
sem ætlaði á skauta, tæki það
fram að hann ætlaði á ís-1. En
staðreyndir eins og þær, sem
hér hefur verið drepið á, ættu
að kenna þeim, er vilja hugsa
vísindalega, að varlega skyldi
farið í það að tala um óbreyt-
anlegar eigindir efna eða
óbreytileik mannlegrar náttúru.
Eigindir H20 breytast með hita-
stigi og þrýstingi, og „mann-
leg náttúra" breytist með því
þjóðfélagi, er menn lifa í.
— G. A. þýddi.