Úrval - 01.02.1956, Side 61

SUÐURAFRlKA 1 TÁKNI ÓTTANS
59
En ýmislegt er því til fyrir-
stöðu, að sambúð landanna geti
verið góð, þótt ekki sé talin með
andúð Breta á hinni róttæku
apartheid-stefnu og hinu ger-
ræðislega stjórnarfari. Versti
þrándur í götu er fyrirætlunin
um stofnun lýðveldis. Allir for-
ingjar þjóðernissinna eru ákaf-
ir fylgismenn lýðveldisstofnun-
ar; hún er eitt af helztu stefnu-
málum þeirra.
Hugsanlegt er, að aðferð
verði fundin til þess að Suður-
afríka geti áfram verið í Sam-
veldinu þó að hún verði lýðveldi,
á sama hátt og Indland. Malan
og Strijdom fyrirlíta Nehru, en
þeir eiga kannski eftir að vera
honum þakklátir fyrir að hafa
gefið fordæmi, sem fært getur
lausn á einu vandamáli þeirra.
Hvað er að segja um framtíð
þessa ólánsama lands? Ég ætla
að tilfæra orð tveggja manna,
sem báðir eru nákunnugir mál-
um landsins. Annar, sem er þel-
dökkur læknir, sagði við mig:
„Þjóðernissinnar munu sitja við
völd þrjá áratugi enn, að
minnsta kosti. Ég býst ekki við
að lifa það, að Afríkumenn
hljóti frelsi." Hinn er brezkur
blaðamaður. Ég sagði við hann,
að margir hefðu sagt mér, að
Evrópumenn mættu telja sig
lánsama, ef þeir héldu velli í
Suðurafríku í 50 ár. Hann svar-
aði: „Fimmtíu ár? Það er meira
en lítil bjartsýni."
Nokkrum mánuðum eftir dvöl
mína í Suðurafríku, var ég í
Dakar á vesturströnd Afríku og
átti þar tal við franskan gamal-
reyndan embættismann í ný-
lendustjórn Frakka, sem vissu-
lega hafði ekki tekið neinu sér-
stöku ástfóstri við Afríkumenn.
Ég spurði hann um álit hans á
foringjum hvítra manna í Suð-
urafríku. Hann svaraði: „Þeir
eru langhættulegastir framtíð
hvítra manna hér í álfu. Þeir
gera alla Afríkumenn að fjand-
mönnum hvítra manna.“
Ég held ekki, að borgarastyrj-
öld muni brjótast út í Suður-
afríku. og ég held, að núver-
andi stjórnarfar muni haldast
lengi enn — þótt ekki sé nema
fyrir þá grimmilegu staðreynd,
að alþýða landsins er kerfis-
bundið svift öllum möguleikum
til að bindast samtökum til að
berjast fyrir hagsmunum sín-
um. Samt er það gagnstætt allri
skynsemi að halda, að lítill
minnihluti hvítra manna geti
haldið stórum meirihluta þel-
dökkra manna í viðjum um alla
framtíð.
„Aftur og aftur heyrði ég
hvíta menn, hollenzka jafnt og
brezka, spyrja: „Eigum við
framtíð, eða erum við glötuð
þjóð? Hvað verður um börn
okkar?“ Sé litið á málið frá
háum sjónarhóli, þá verður
spurningin ekki hvort hinum
þeldökku íbúum tekst að hrista
af sér hlekkina, heldur hvort
hvítir menn fái að lifa þar
áfram.