Orð og tunga - 2023, Blaðsíða 138

Ágústa Þorbergsdóttir og Guðrún Kvaran: Mannanafnaskrá 129
fólk vilji nefna börn gælunafni náins skyldmennis eða vinar.
Dæmi um gælunöfn, sem menn hafa borið sem eiginnöfn, eru
Gunna, Tóta, Laugi, Gaui o.fl. Þótt slík nafngjöf kunni að vera
skiljanleg og beri vott um góðan hug til þeirra sem nefnt er
eftir verður hún að teljast óæskileg og ýmis dæmi eru um að
menn hafi liðið fyrir slík nöfn eftir að þeir hafa náð fullorðins­
aldri. Ýmis vafatilvik geta vaknað í sambandi við það ákvæði
sem hér um ræðir og því er gert ráð fyrir að hér geti komið
til úrskurðar mannanafnanefndar. Nefndin þarf og að gæta
þessa ákvæðis við samningu mannanafnaskrár skv. 3. gr. og
hefur með henni bein áhrif í þessu efni.
Ákvæði fyrsta málsliðar 1. mgr. 2. gr. mannanafnalaganna frá 1991 um
að eiginnafn skuli vera íslenskt eða hafa unnið sér hefð í íslensku máli
hindraði einnig að gælunöfn væru tekin á mannanafnaskrá og hæpið
að telja að þau falli undir hugtakið íslensk nöfn í skilningi manna­
nafna laganna. Að mati Halldórs Ármanns Sigurðssonar (1993b:13–
14, 23) gætu gælunöfn eins og t.d. Doddi, Dídí og Gudda naumast talist
„íslensk nöfn“ í skilningi mannanafnalaganna og lék ekki vafi á því
að löggjafinn vildi sporna við upptöku nafna af þessu tagi.
Mikilvæg breyting var gerð á þessari lagagrein með manna nafna­
lögunum frá 1996 en þá var ekki lengur kveðið á um að eiginnafn
skyldi vera íslenskt. Þetta hafði í för með sér að gælunöfn urðu
heimil eiginnöfn svo framarlega sem þau gætu tekið íslenskri eignar­
fallsendingu og væru rituð í samræmi við almennar ritreglur íslensks
máls nema hefð væri fyrir öðrum rithætti þess.
Í núgildandi mannanafnalögum frá 1996 er enn ákvæði um að nafn
megi ekki vera nafnbera til ama (3. mgr. 5. gr.) en því ákvæði hefur
ekki verið beitt til að hafna gælunöfnum. Í skýrslu eftirlitsnefndar
með mannanafnalögum til dómsmálaráðherra er nefnt að skoða
þurfi hvort orða þurfi amaákvæðið skýrar. Þannig sýndust ekki rök
til að beita ákvæðinu sérstaklega gegn gælunöfnum. Eðlilegast væri
að því yrði aðeins beitt ef telja megi merkingu nafns neikvæða eða
óvirðulega (sjá Dögg Pálsdóttir o.fl. 2005:21).
Á mannanafnaskránni frá 1991 eru sárafá gælunöfn. Þar má þó
finna nafnið Óli sem er forn stytting á Ólafur og kemur þegar fyrir í
Landnámu. Þar eru einnig nokkur nöfn sem eru að uppruna gælunöfn
af ýmsum nöfnum, s.s. Alli af karlmannsnöfnum sem hefjast á Aðal­,
Heiða af kvenmannsnöfnum sem enda á ­heiður og Svana af kven­
manns nöfnum sem hefjast á Svan­. Eftir gildistöku laganna 1996
tunga25.indb 129 08.06.2023 15:47:17