Orð og tunga - 2023, Blaðsíða 146

Ágústa Þorbergsdóttir og Guðrún Kvaran: Mannanafnaskrá 137
í þjóðskrá (Umboðsmaður Alþingis, mál nr. 4919/2007) og árið 2010 var
lögð fram á Alþingi tillaga um réttarbætur fyrir transfólk. Staðfesting
á rétti einstaklinga til að skilgreina sjálfir kyn sitt leiðir af sér réttinn
til að breyta skráningu kyns í opinberum skrám og nafni sé þess þörf
svo samræmist kynvitund viðkomandi. Nú er mannanafnaskrá skipt
upp í eiginnöfn stúlkna, eiginnöfn drengja og sérstök kynhlutlaus
nöfn. Enda þótt krafan um kynjaskipt eiginnöfn hafi verið fjarlægð
úr mannanafnalögum 2019 þá úrskurðaði mannanafnanefnd árið
eftir sérstaklega um eiginnafnið Heiður sem karlmannsnafn en það
nafn hafði frá upphafi verið á mannanafnaskrá sem kvenmannsnafn.
Líkleg skýring á þessu er sú að fólk telji nauðsyn að greina karl­
manns nafn frá kvenmannsnafni í fallbeygingu. Annað dæmi um það
er Blær sem kvenmannsnafn sem ýmsir vilja beygja á annan hátt en
karlmannsnafnið Blær (sbr. Eiríkur Rögnvaldsson 2020).
Fjöldi nafna á mannanafnaskrá hefur rúmlega tvöfaldast frá upp­
hafi. Vinnulagsreglur voru rýmkaðar umtalsvert 2021 þegar manna­
nafna nefnd heimilaði rithátt tökunafns sem væri gjaldgengur í veiti­
málinu en þó áskilið að nafnið væri ritað með bókstöfum íslenska
staf rófsins eða bókstöfunum c, q, w og z. Skilyrðin sem tökunöfn
þurfa að uppfylla til að vera samþykkt á mannanafnaskrá eru því
mun rýmri núna en í fyrstu vinnulagsreglunum sem samþykktar
voru 1993.
Nafnasiðir þróast og breytast og eru dæmi um smekk og tísku hvers
tíma. Ný nöfn bætast jafnt og þétt við, sum þeirra eru komin til að
vera en önnur ná ekki vinsældum. Árið 2020 lagði dómsmálaráðherra
fram stjórnarfrumvarp þar sem m.a. var lagt til að hætt yrði að halda
mannanafnaskrá í þeirri mynd sem hún er í dag, þ.e. skrá yfir eigin­
nöfn sem teljast heimil. Enda þótt frumvarpið hafi ekki náð fram að
ganga er óljóst hver framtíð hinnar íslensku mannanafnaskrár verður.
Heimildir
Baldur Jónsson. 1991. Ritfregnir. Málfregnir 10:30.
Dögg Pálsdóttir, Davíð Þór Björgvinsson og Jónas Kristjánsson. 2005.
Lokaskýrsla til dómsmálaráðherra. https://www.stjornarradid.is/media/
innan rikisraduneyti­media/media/Skyrslur/Eftirlitsnefnd___med_
manna nafnalogum_skyrsla.pdf (sótt í desember 2022).
Eiríkur Rögnvaldsson. 2020. Blær. https://uni.hi.is/eirikur/2020/11/10/blaer/
(sótt í ágúst 2022).
Familieretshuset. Godkendte fornavne. https://familieretshuset.dk/navne/
navne/godkendte­fornavne (sótt í ágúst 2022).
tunga25.indb 137 08.06.2023 15:47:17