Orð og tunga - 2023, Blaðsíða 24

Ásta Svavarsdóttir: Að blóta á íslensku 15
að láni í mörgum málum, þ. á m. íslensku og öðrum Norðurlanda mál­
um (Fjeld o.fl. 2019). Hin var málfélagsleg rannsókn á notkun blóts­
og skammaryrða í færslum norrænna málnotenda á samfélagsmiðlin­
um Twitter og fól einkum í sér samanburð á notkun karla og kvenna á
slíkum orðum, bæði í tístum þeirra á móðurmálinu (dönsku, finnsku,
íslensku, norsku eða sænsku) og á ensku (Coats 2021).
Í þessari grein er fyrst og fremst leitast við að greina og lýsa
helstu einkennum blóts og blótsyrða í íslensku eins og þau birtast
í þeim gögnum og heimildum sem stuðst er við. Áhersla er einkum
lögð á formgerð blótsyrðanna og þess setningarsamhengis sem þau
standa í, meðal annars með tilliti til setningafræðilegs hlutverks
þeirra. Athyglinni er ekki síst beint að því hvaða skapandi leiðir mál­
notendur hafa farið til þess að móta og auka orðfærið á þessu sviði
og hvernig setn ingafræðilegum möguleikum er beitt til þess að hafa
áhrif á tján inguna, meðal annars með því sem kallað hefur verið að
tvinna eða hnýta saman blótsyrði. Efnisskipan er þannig að í 2. kafla
er gerð stutt grein fyrir efnivið og aðferðum við rannsóknina. Síðan
er í 3. kafla fjallað um íslensk blótsyrði, einkum merkingarleg og
orðgerðarleg einkenni þeirra, og um leiðir sem farnar hafa verið til
að auka blótsyrðaforðann. Í 4. kafla er sjónum beint að setningarlegu
hlutverki og setningarlegri stöðu blótsyrða í íslensku og sýnd dæmi
um mismunandi setningargerðir þar sem blót er uppistaða eða ein­
kennandi þáttur setninga eða setningarhluta. Í lokakaflanum eru
helstu niðurstöður dregnar saman og ræddar.
2 Efniviður og aðferðir
Við undirbúning rannsóknarinnar varð til orðalisti sem á rætur að
rekja til fyrri skrifa um íslensk blótsyrði en hann var síðan aukinn eftir
því sem ný orð og orðmyndir komu í ljós í rannsókninni. Listanum
var ekki ætlað að vera tæmandi heldur var meginmarkmiðið að ná
utan um algeng blótsyrði í íslensku svo og orð sem þóttu áhugaverð
vegna formlegra einkenna sinna. Notkun orðanna var síðan skoðuð í
þeim textaheimildum sem lagðar voru til grundvallar og rannsóknin
snerist fyrst og fremst um þau blótsyrði sem þessar heimildir staðfestu
að séu notuð í nútímamáli.
Meginheimild rannsóknarinnar var Mörkuð íslensk málheild (MÍM),
textasafn með 25 milljónum lesmálsorða úr völdum textum frá fyrsta
áratug 21. aldar. Tvær ástæður eru fyrir því að MÍM var valin sem
tunga25.indb 15 08.06.2023 15:47:14