Orð og tunga - 2023, Síða 189

180 Orð og tunga
6 Frágangur texta
Frágangur texta er almennt góður en þó má hnýta í örfá atriði. Í
umfjöllun um orðið spottakorn á bls. 71 stendur að það komi tvisvar
fyrir í fyrsta hefti Fjölnis 1935 en á að vera 1835. Á bls. 176 segir að
orðabókin Nucleus latinitatis, sem kom út 1738, sé eftir Jón Helgason
biskup á Hólum. Rétt er hins vegar eins og kemur fram á næstu síðu á
undan (bls. 175) að það var Jón Árnason biskup sem tók saman þessa
latnesk­íslensku orðabók. Á bls. 168 er talað um orðið Naðurvaldi og
að Jónas sé líklega höfundur þess. Orðið er einnig í orðalistanum
aftast í bókinni (naðurvaldi, með litlum staf) en ekki vísað í umfjöllun
í meginmáli. Á bls. 127 er minnst á orðið sverðbjarmi eins og fjallað
hafi verið um það áður. Það er hins vegar ekki gert fyrr en á næstu
blaðsíðu (128). Í umfjöllun um orðið eldgígur (52) er sagt að Jónas noti
„það hins vegar ekki í jarðfræðiumfjöllun sinni“. Ef leitað er að orðinu
í Íslensku textasafni Árnastofnunar (ÍT) má hins vegar finna fjölmörg
dæmi um það úr jarðfræðiskrifum Jónasar (sjá einnig Ritverk Jónasar
Hallgrímssonar 1989).
7 Lokaorð
Af því sem hefur verið rakið hér að framan sést að það eru ýmsir
vankantar á verkinu Á sporbaug. Þó er rétt að hafa í huga að verkið er
ekki fræðilegt eins og höfundur tekur fram á bls. 21: „Umfjöllun um
orðin er ekki fræðileg, hún er byggð á grúski og vangaveltum.“ Það er
því ekki hægt að gera sömu kröfur til Á sporbaugs og fræðilegra rita.
Það er þó bagalegt hversu fullyrðingar og niðurstöður í henni um
nýyrði Jónasar byggjast oft á veikum grunni. Helstu gallar við bókina
tengjast þeirri mergð orða sem eignuð eru Jónasi í orðalistanum.
Eins og rakið hefur verið hér að framan má oft finna eldri dæmi í
fornmálsorðabókinni í Kaupmannahöfn (ONP) um orð sem þar eru
tilgreind og einnig stundum eldri dæmi í Ritmálssafninu sem þó
var farið yfir af höfundi. Þar að auki vantar í listann allmörg orð frá
Jónasi sem eigna má honum með nokkurri vissu. Það er virðingarvert
að reyna að ná yfirsýn yfir öll nýyrði Jónasar en orðalistinn er því
miður mjög gallaður og aðferðafræði við val nýyrða og leit að þeim
ófull komin. Orðalistinn eins og hann birtist í bókinni er því villandi.
Dómur okkar um þetta rit hefði verið lofsamlegri ef listanum hefði
einfaldlega verið sleppt og umfjöllunin takmörkuð við nokkur vel
tunga25.indb 180 08.06.2023 15:47:18