Úrval - 01.03.1965, Síða 37

Jurtir með varnarhúð gegn útgufun
Viðleitni manna til þess að ráða bót á vaxandi skorti fersks vatns
á jörðunni hefur hingað til fyrst og fremst beinzt að vinnslu meira
vatnsmagns úr iðrum jarðar, framköllun regns með tæknilegum að-
ferðum og fleiru svipaðs eðlis. En nú hefur nýlega verið tlikynnt, að
vísindamenn við grasafræðideild hebreska háskólans í Jerúsalem hafi
ráðizt gegn vandamáli þessu á alit annan hátt:
Við gerum okkur sjálfsagt öll grein fyrir því, að mennirnir nú að-
eins til lítils brots af því vatnsmagni, sem streymir í sífelldri hringrás
í ríki náttúrunnar. Mestur hluti þess fellur á svæði, sem ekki eru nýtt,
en jurtirnar soga einnig í sig geysilegt vatnsmagn, bæði villtar jurtir
og ræktaðar. Og nú beinast rannsóknir þessara vísindamanna einmitt
að „vatnssvolgri" ýmissa ræktaðra jurta, en Israelsmenn finna einna
sárast til vatnsskortsins. Það hefur sem sé verið sannað, að jurtirnar
nota aðeins um 1—2% af vatnsmagni því, sem þær gleypa i sig, til
efnaskiptastarfsemi sinnar, en hin 98—99% gufa aftur upp í loftið
frá yfirborði blaðanna. Þetta gifurlega vatnsmagn gufar svo hratt
upp, að upp af jurt getur gufað á einum sumardegi ferfalt eða fimm-
falt það vatnsmagn, sem hún inniheldur hverju sinni. 1 þeim löndum,
sem styðjast við mikil áveitukerfi, en svo er um ísrael, glatast miklu
meira af vatni vegna þessarar uppgufunar jurtanna en vegna þessarar
uppgufunar frá sjálfu yfirborði jarðar. Það er tekið fram sem dæmi,
að framleiðsla 1 tonns af heyi krefjist 500—1000 tonna af vatni,
meðan á vaxtartimanum stendur. Það er ekki fyrr en nú nýlega, að
vísindamenn hafa gert sér grein fyrir því, að öll þessi gífurlega upp-
gufun hefur alls engu hlutverki að gegna í lífi jurtarinnar, en að starf-
semi þessi orsakast bara af eðli líkamsbyggingar jurtanna. Og nú eru
Israelsmenn að leitast við að takmarka þessa ofsalegu vatnssóun jurt-
anna.
Móðir náttúra hefur sjálf reynt það, þar eð með jurtunum hefur í
framvindu þróunarinnar þróazt nokkur vörn i þeim tilfellum, þegar
um hina ofsalegustu vatnssóun er að ræða. Er þar um að ræða vaxhúð
á blöðunum, tilfærslu súrefnis og kolvetnistvísýrings, sem jurtirnar
nota við tillífun og öndun. Jurtirnar hafa því hamlað gegn þessu með
því að þróa með sér myndun opa, sem lokast sjálfkrafa að nóttu til
og þegar um vatnsskort er að ræða.
Israelsmenn hafa gert tilraunir með efni nokkurt, nokkurs konar
plastblöndu, sem hægt er að sprauta yfir jurtirnar og er þess eðlis,
að það hindrar ppgufunina, en hindrar ekki tilfærslu súrefnis og kol-
vetnistvísýrings. Tilraunir hafa hingað til sýnt, að þessi aðferð dregur
úr vatnsneyzlu ýmissa ræktaðra jurta, t. d. bauna og vínviðar, þótt
aðstæður hafi allar verið óhagstæðar, t. d. hátt hitastig og lítill raki.
Vor Viden
J